Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/69

zaczęły się usamodzielniać, mając (w warunkach utraty ziem na wschodzie) odmienne interesy od swej pruskiej gałęzi. Zakon przestał być międzynarodowy, stał się pruski. Ta sytuacja rzeczywiście stawiała pod znakiem zapytania cel jego dalszego istnienia. Dalsze walki o zniesienie warunków traktatu toruńskiego nie przyniosły rezultatu. Ostatni dwaj wielcy mistrzowie – Fryderyk Saski i Albrecht Brandenburski – byli już wybierani na zasadzie umów i pertraktacji mających na celu wzmocnienie Zakonu na forum międzynarodowym. Nie zapobiegło to ostatniej wojnie stoczonej w latach 1519–1521 z Polską, będącą wówczas u szczytu swej potęgi. Wojna, która o mało nie doprowadziła do zajęcia całych Prus przez Polaków, zmusiła Albrechta do szukania nowego rozwiązania. – Sprawa pruska była wówczas częścią wielkiej polityki. Jagiellonowie panowali w tym czasie także na Litwie, w Czechach, na Węgrzech. Sprzymierzeni byli z Franciszkiem I, który wówczas zwycięsko podbijał Włochy. Jednocześnie jednak rywalizujący z nimi Habsburgowie nawiązywali przymierza z Rosją, wzmagającą się w siłę, z Hohenzollernami. Kryzys organizacyjny i ideologiczny trapiący wówczas kościół katolicki ułatwił mu decyzję. Albrecht dokonał nieoczekiwanego zwrotu. Przyjął nowe, szerzące się coraz gwałtowniej w Europie nauki Marcina Lutra. Rozwiązał Zakon w Prusach, stał się świeckim księciem pierwszego państwa protestanckiego na świecie i w 1525 r. złożył hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi I. W tej działalności poparty był przez większość swych poddanych i rycerzy zakonnych. Inflancka gałąź krzyżacka przetrwała jeszcze do 1561 r., kiedy to zagrożona przez Rosję, Szwecję, Danię i państwo polsko-litewskie poszła w ślady gałęzi pruskiej. Resztki Zakonu w Niemczech – też na skutek reformacji tracące swoje włości i znaczenie – związały się z Habsburgami, działając aż do dnia dzisiejszego jako zakon, który w 1924 r. wyrzekł się działalności zbrojnej. Wielki mistrz do dziś rezyduje w Wiedniu, a zakon obok działalności religijnej prowadzi misję kulturalną i bada w oparciu o przebogate źródła swoją przeszłość.
 Praktycznie Zakon rycerski przestał odgrywać rolę w dziejach Europy w XVI w. Jego upadek wiązał się z nastaniem czasów, w

67