Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/9

nowego państwa dawała możliwości awansu zagrożonym w swej pozycji, pauperyzującym się rycerzom i mieszczanom poszukującym lepszych warunków dla swej działalności, formowała nowe stanowiska kościelne. Wersja Prus krzyżackich, jako kraju nowych możliwości, stwarzającego szanse ludziom przedsiębiorczym, wiązała się z poszukiwaniem przez rozradzające się społeczeństwa krajów rozwiniętych takich obszarów, które by otwierały nowe perspektywy działania. Europa potrzebowała wówczas swego Dzikiego Zachodu lub swej bogatej Syberii.
 W XIV w. rozpoczął się nowy etap legendy krzyżackiej, przeznaczonej tym razem dla elit rycerskich w Europie Zachodniej. Niezbyt długa, w miarę kosztowna wyprawa do Prus umożliwiała wzięcie udziału w krucjacie przeciw pogańskiej Litwie. Rycerz uzyskiwał zasługę przed Bogiem, uczył się wojennego kunsztu, nawiązywał znajomości, które profitowały w następnych latach. Zapewne nie bez znaczenia były też nadzieje na łupy lub korzyści ze zdobycia jeńców, za których można otrzymać sowitą zapłatę. Litwa nie była już wówczas dzikim, ubogim krajem. Atakowana przez krzyżowców z zachodu, w błyskawicznym tempie rozrastała się na wschód, zagarniając zdobycz z bogatych grodów, klasztorów i cerkwi ruskich.
 Ogólnie rzecz biorąc – szanujący się rycerz powinien mieć w swym życiorysie wyprawę do Prus. I to wcale nie tylko rycerz niemiecki. Do Krzyżaków przyjeżdżali Holendrzy, Lotaryńczycy, Flamandowie, Włosi, Frazncuzi z Artois, Akwitanii czy Burgundii, Anglicy, Szkoci, Skandynawowie, Czesi, a także – przynajmiej do czasu – Polacy. Jak świadczą o tym chociażby strofy pióra Geoffreya Chaucera z Opowieści kanterberyjskich, do dobrego tonu należało „być w Prusach”. Dotyczyło to nie tylko możnych, ale i niższego rycerstwa, które na ucztach wydawanych przez Krzyżaków, podczas turniejów, uroczystości pasowania na rycerza, wypraw wojennych znajdowało wszystkie zanikające już atrybuty swojego etosu.
 W czasie, kiedy zakon krzyżacki w wielu odległych krajach stał się symbolem instytucji realizującej idee życia rycerskiego, blisko terenu jego działania miał miejsce proces odwrotny. Przede

7