wamy przetwarzanie surowców w tym samym gospodarstwie (rodzinie chłopskiej), które je wytwarza... Przemysłu jako zawodu nie ma jeszcze w tej postaci: zajęcie przemysłowe jest tu nierozerwalnie związane w jedną całość z rolnictwem. Pierwszą formą przemysłu, która odrywa się od patriarchalnego rolnictwa, jest rzemiosło, czyli wytwarzanie wyrobów na zamówienie konsumenta... Rzemiosło, stanowiąc nieodłączną część składową życia miejskiego, jest w znacznym stopniu rozpowszechnione również na wsi, gdzie jest uzupełnieniem gospodarstwa chłopskiego”[1]. Pisząc następnie o rodzajach rzemieślników i charakteryzując pokrótce ich drogę rozwojową stwierdza, że rzemieślnik z producenta na zamówienie „... przechodzi... z czasem również do produkcji dla rynku, tj. staje się producentem towarów. Przejście to dokonuje się stopniowo... Stopniowość przechodzenia wzmaga jeszcze to, że rynek dla zbytu wyrobów jest początkowo bardzo wąski, tak że dystans między producentem a konsumentem zwiększa się bardzo nieznacznie...”[2]. Ponieważ w okresie omawianym przeze mnie obie formy powyższe będą jeszcze występowały, staje się jasne, że przymiotnik „wiejskie” stosować można dopiero od momentu wykształcenia się miast, tj. wytworzenia się określonego społecznego podziału pracy; u nas (opierając się na dotychczasowych monografiach) byłby to okres poprzedzający kolonizację na prawie czynszowym. Konieczną rzeczą jest poświęcenie tu paru pobieżnych przynajmniej uwag wyjaśniających ogólne znaczenie okresu XIV — XVI wieku. Okres ten, jak wspomniałem, rozpoczęty został tzw. kolonizacją, kluczem do zrozumienia której jest opracowana przez Marksa[3] teoria renty przedkapitalistycznej. Kolonizacja jako zjawisko gospodarczo-społeczno-prawne może być uważana za odpowiednik (choć na innym stopniu rozwoju) zjawisk na Zachodzie, wyrażających przejście od renty naturalno-odrobkowej do renty naturalno-pieniężnej. Nie będę tu szczegółowo omawiał tego obszernego i trudnego zagadnienia; chcę tylko stwierdzić fakty następujące[4]: specyfika polskich stosunków przejawia się w okresie kolonizacji w szybkim wzroście renty pieniężnej, maleje zaś bardzo w porównaniu z poprzednim okresem znaczenie renty odrobkowej. Następuje wybitny postęp w podziale pracy społecznej, jak również wzrost produkcji towarowej, rozwój miast jako ośrodków produkcji rzemieślniczej; w związku z tym rozwija się też rynek,
Strona:PL Henryk Samsonowicz - Rzemiosło wiejskie w Polsce.djvu/8
Ta strona została przepisana.
