Strona:PL Henryk Sienkiewicz - Pan Wołodyjowski.djvu/392

 — Czas? — spytał.
 — Czekaj na komisarzy, dowiemy się kondycyj… Wreszcie, ja sam tam zejdę.
 — Nie! ja zejdę, ja lepiej lochy znam, i wiem, gdzie co jest.
 Dalszą rozmowę przerwały im głosy wołające:
 — Komisarze wracają! komisarze wracają!
 Jakoż, po niejakim czasie, trzej nieszczęśni wysłannicy ukazali się na zamku. Byli to: sędzia podolski Gruszecki, stolnik Rzewuski i chorąży czernihowski pan Myśliszewski. Szli ponuro z pospuszczanemi głowami; na grzbietach ich mieniły się kaftany ze złotogłowiu, które w darze od wezyra dostali.
 Wołodyjowski czekał ich, oparty o ciepłe jeszcze i dymiące działo, skierowane ku Dłużkowi. Wszyscy trzej powitali go w milczeniu, a on spytał:
 — Jakie kondycye?
 — Miasto nie będzie rabowane, mieszkańcom życie i mienie zapewnione. Każdy, kto nie zechce zostać, ma prawo wyjść udać się, gdzie mu się będzie podobało.
 — A Kamieniec?
 Komisarze pospuszczali głowy:
 — Na sułtana… po wieki wieków!…
 Poczem komisarze odeszli, nie ku mostowi, bo tam już tłumy ludu zawaliły drogę, ale w bok przez południową bramę. Zeszedłszy na dół, siedli w czółno, którem do Lackiej bramy mieli dojechać. W nizinie, leżącej między opokami wzdłuż rzeki, zaczęli się już pokazywać janczarowie. Z miasta napływały coraz większe fale ludu i zajęły plac naprzeciw starego mostu. Wielu chciało biedz na zamek, lecz wychodzące regimenta powstrzymały ich z rozkazu małego rycerza.
 Ów, sprawiwszy wojsko, przywołał pana Muszalskiego i rzekł mu:
 — Stary przyjacielu, oddajże mi jedną przysługę: idź zaraz do żony i powiedz jej ode mnie . . . . . . . . . . . .
 Tu głos uwiązł na chwilę w gardle małemu rycerzowi.
 — I powiedz jej ode mnie: Nic to! — dodał prędko.
 Łucznik odszedł. Za nim wychodziło powoli wojsko. Wołodyjowski siadł na konia i czuwał nad wymarszem. Zamek opróżniał się, ale marudnie, z przyczyny zawadzającego gruzu i złamów.
 Ketling zbliżył się do małego rycerza.
 — Schodzę! — rzekł, zaciskając zęby.
 — Idź, jeno zwlecz, póki wojsko nie wyjdzie… Idź!…
 Tu wzięli się w ramiona i przez pewien czas tak trwali. Oczy obudwom błyszczały nadzwyczajnem światłem… Ketling skoczył wreszcie w kierunku lochów…
 Wołodyjowski zaś zdjął hełm z głowy: chwilę spoglądał jeszcze na ruinę, na to pole chwały swojej, na gruzy, trupy, odłamy murów, na wał i na działa, następnie podniósłszy oczy w górę, począł się modlić…
 Ostatnie jego słowa były: