czących rozwoju i zmian w komunikacyi lądowej podczas najbliższych dziesiątków lat. Kto tylko badał historyę społeczną XIX wieku, ten przyzna, że zmiany w komunikacyi wszechświatowej pociągają za sobą skutki pierwszorzędnej wagi.
Wszyscy, którzy śledzili działania wojenne generałów Bullera[1] i Deweta[2], są przekonani, że w przyszłości najważniejsze wyniki w polityce i na wojnie zależeć będą od środków przewozu i komunikacyi. Wzrost naszych wielkich miast, szybkie zaludnianie się Ameryki, wystąpienie na arenę polityki europejskiej Chin — oto jedne z najprostszych, oczywistych skutków nowych sposobów przenoszenia się z miejsca na miejsce. Jeżeli jednak, z jednej strony, zastosowanie tych sposobów powinno pociągnąć za sobą tyle poważnych skutków, to, z drugiej strony, rozwój ich pozostaje — na teraz — do pewnego stopnia niezależnym od większości poważniejszych zmian politycznych, któreby można przewidzieć. Rozwój ten jest w istocie wynikiem nowo powstałych idei, udanych doświadczeń i pewnych praw ekonomii politycznej, prawie że równie niewzruszonych, jak prawa natury.
Przypuszczając możliwość zdarzeń tak olbrzymich, jak powrót Europy Zachodniej do jedności romańskiej, zniszczenie państwa brytańskiego przez Niemcy, lub zdławienie Europy przez „niebezpieczeństwo żółte”, dochodzimy do wniosku, że wtedy nawet główne zarysy rozwoju komunikacyi pozostałyby bez zmiany. Rozwój ten ma już obecnie tylko czysto historyczny związek z narodami Europy Zachodniej: nie zależy już od nich i nie znajduje się wyłącznie w ich rękach.
Malajczyk współczesny wsiada do łodzi parowej, aby uczynić pielgrzymkę do Mekki, starożytny Hindus jeździ kolejami, a w Japonii, w Australii, w Ameryce,
- ↑
Redvers Buller (1839-1908) — oficer Armii Brytyjskiej, naczelny dowódca w czasie II wojny burskiej.
- ↑ Christiaan Rudolf de Wet (1854-1922) — burski generał i polityk.
