stęp, aby nie dodać, że co dotyczy naszego wymarzonego samochodu — cichego, lekkiego, wykwintnego, o potężnej sile motorowej, a przytem szanującego nasze nerwy węchowe — to zadanie to zostanie w niedługim czasie
uniemożliwiły aż do najnowszych czasów wynalazki w innym rodzaju, spowodowane przez jednoczesny rozwój w używaniu wody i węgla. Obecnie wiele już jest maszyn, poruszanych przez materye wybuchowe, mianowicie przez gaz i naftę, należy jednak uważać je za będące dopiero w fazie doświadczeń. Dotychczas badania nad materyami wybuchowemi skierowane były ku wydobyciu z nich siły niszczącej podczas wojny, a co do zastosowania tego rodzaju substancyi w mechanice, to lekceważenie ich należy zawdzięczać faktowi, że chemicy nasi nie bywają jednocześnie inżynierami, ani też inżynierowie chemikami, jednakże taka łatwa do przewozu materya, której rozkład rodziłby siłę, albo też — co w praktyce na jedno wychodzi — łatwa do przewozu substancya, którąby można rozłożyć elektrycznie przez siłę wiatru i wody i któraby następnie powracała do pierwotnego stanu i tworzyła nowe zapasy energii do zużytkowania czy to przez poruszanie tłoków i korby przy kołach, czy to jako prądy elektryczne — materya taka, powtarzamy, byłaby dla wszelkich systemów lokomotyw stosowniejszą nieskończenie od składów węgla i kotłów, których wymaga para. Wszystko przemawia za temi substancyami. Pojawienie się ich będzie początkiem końca panowania pary na lądzie i na morzu, jednem słowem końca epoki węgla i pary. Zresztą co do pary, to można oczekiwać radykalnej zmiany w jej zastosowaniach. Zdają już sobie sprawę z tego, że tłok i kocioł maszyny to jeszcze nie szczyt tego, co można osiągnąć dla komunikacyi zarówno na lądzie, jak i na morzu. Nowy typ, zasadniczo różny, turbina, w której siła pary działa na śrubę, zamiast poruszać tłok, wydaje się znacznie lepszą od maszyny z pompą — szczególniej dla żeglugi. Hevo z Aleksandryi opisuje elementarną formę maszyny tego rodzaju, a pierwsi badacze XVII wieku robili doświadczenia nad zasadą rotacyi, ale je później zarzucili: nie użyto zasady tej do pomp, jedynego natychmiastowego zastosowania w tej epoce. Przez dwa i pół wieku ulepszano potem maszyny, poruszane za pomocą tłoków, i dopiero
