Strona:PL Herodot - Dzieje.djvu/264

kie dobra dziedziczy. Wszakże całkiem na opak temu wypadać ztąd dla obywateli zwykło: nienawidzi bowiem władzcą taki najlepszych którzy istną i żyją, a rad jest najnikczemniejszym z mieszczan, najskwapliwiéj słuchając ich oczerniali tamtych. Co zaś najmniéj wyrozumieć można, jest, że kiedy go pomiernie podziwiasz, obrusza się, że go się bardzo nie czci, a kiedy go ktoś czci bardzo, obrusza się nań, że jest pochlebcą. Atoli co najważniejsze dopiero mam powiedzieć: oto wzrusza on urządzenia ojczyste, gwałci niewiasty, ludzi zabija bez sądu. Natomiast lud kiedy rządzi, nasamprzód miano dzierży ze wszystkich najpiękniejsze, to jest równouprawnienie; powtóre z tych wykroczeń, których jedynowładzca, nie dopuszcza się żadnego. Losem stanowi i sprawuje on władzę, rządzi pod odpowiedzialnością, a narady wszelkie do spólności odnosi. Stawiam więc zdanie, ażebyśmy zaniechawszy rządów jednowładnych lud podnieśli do władzy, w mnóstwie bowiem wszystko się zawiera.“ Otanes tedy takie przedłożył zdanie, Megabyzos zaś polecał obrać rządy kilku (oligarchią) tak przemawiając. „To co powiedział Otanes za ustaniem samodzierstwa, niechaj i przezemnie będzie powiedziane, co się atoli tycze tego, że do Mnóstwa nakazał odnieść moc naczelną, to rozminął się z najprzedniejszem zdaniem: nad tłuszczę bowiem bezużyteczną niemasz nic nierozumniejszego ani zuchwalszego. A przecież dopuścić nie można żadną miarą, abyśmy od pychy tyrana uciekający podpadli zuchwalstwu niesfornego tłumu. Tyran bowiem każdy kiedy coś czyni, z rozpoznaniem to czyni, tłumowi zaś ani rozpoznawać nie podobna. Jakżeżbo mógłby rozpoznawać, który ani nauczony nie został, ani wie zgoła ni co piękne ni co zacne, tylko potrąca do biegu sprawy, rzuciwszy się. do nich bez myśli, rozburzonéj rzece podobien? Ludu tedy, którzykolwiek Persom złego życzą, ci niech użyją pomocy, my atoli mężów najlepszych wybrawszy stowarzyszenie, tym moc oddajmy; wśród tych bowiem i sami znajdować się będziemy, a od najlepszych mężów najlepsze rady tylko wychodzić prawdo-