Strona:PL Herodot - Dzieje.djvu/265

podobnie mogą“ Otóż Megabyzos taki uczynił wniosek, trzeci z kolei objawił swe przekonanie Dariusz takiemi słowy. „Mnie znowu to co Megabyzos odnośnie do Mnóstwa wyrzekł trafnie orzekać zdaje się, co zaś powiedział o rządach Kilku nie właściwie. Z trzech bowiem rzeczy przedłożonych do wyboru, i gdyby wszystkie o których mówię były najlepsze lud najlepszy, najlepsza olligarchia i jedynowładztwo najlepsze, to ostatnie o wiele tamte przenoszącém dobrocią twierdzę. Nad męża bowiem najlepszego jednego nic pewnie przedniejszego nie wykaże się; przymiotami bowiem takiemi obdarzony nieskazitelnie opiekować się snadż będzie mnóstwem, a w milczeniu utrzymają się zamiary przeciw mężom nieprzyjaznym tak najprędzéj. W rządach zaś kilku, gdzie wiele występuje z cnotą swoją publicznie, niechęci osobiste mocno zakorzeniać się zwykły; każdy bowiem z osobna pragnie przodować i zdaniem swém przemagać, przez co budzą się wielkie nienawiści między pojedyńczymi, z których powstają zatargi, z zatargów zabójstwa, z tych zaś, jak doświadczenie nauczyło, przechodzi znów rzecz do władzy jednego, i przeto wykazuje się o ile ten kształt rządu jest najprzedniejszy. Lud zaś znowu kiedy włada, niepodobieństwem jest ażeby nikczemność nie przynajdywała się; gdy zaś nikczemność przynajdzie się do spraw powszechności, gniewy wprawdzie nie powstają w nikczemnych, ale owszem silne przyjaźnie, pokrzywdzający bowiem dobro ogólne w spiknieniu się zobopólném to czynią. I to tak dzieje się dopóty, aż jeden wystąpiwszy z pomiędzy ludu podobnych sprawców nie uśmierzy. Lecz dla tych powodów podziwiany on zostaje przez lud, a ten podziw wykazał go już jedyno-władzcą; i przeto i ten mąż potwierdza jak najznamienitszemi rządami są rządy monarsze. Alić jedném słowem wszystko zebrawszy, powiedzmy: zkądżeż wzięła się nasza swoboda i któż ją nam dał? iżaliż od ludu albo od oligarchii czy téż od jedynowładzcy ją marny? Trzymam się zatém zdania, ażebyśmy oswobodzeni przez jednego męża w obronie téjże władzy stawali i prócz tego nie naru-