W tyglu społecznym przerabia się nieustannie wewnętrzne życie nasze. Robota tu powolna, bo odbywa się przy małym ogniu, więc bez silniejszych fermentów. A jednak proces ten sięga w dziedzinę najgłębszych uczuć lub idei, nurtujących we wnętrzu masy społecznéj, dotyka wszystkich niemal warstw narodu.
Odwar klaruje się powoli. Trudno przewidziéć, kiedy się skończy ten proces chemiczny; ale to pewna, że dziś już osadzają się kryształy, będące objawem demokratyzowania się rodziméj rzeszy.
Cząstkę tego przerabiania ukazał nam człowiek wielkiego serca i talentu, Bolesław Prus, w téj niezmiernie ciekawéj, bogatéj panoramie obyczajowéj, któréj na imię „Lalka.“
Krytyk przystępując do przeglądu téj powieści, powinien dobrze sobie uprzytomnić, do czego się bierze. Staje on przed jednym z najżywotniejszych płodów literatury, która pochlubić się może magnackiemi skarbami. Staje on przed dziełem pisarza, który może się mylić i błądzić, ale posiada organizm niezmiernie wrażliwy, chwytający wiele kształtów i odmian bogatéj gry życia.
Prus jest nie tylko obserwatorem bystrym, bardzo oryginalnym, ale zarazem twórcą bezmiernie współczującym ze swém otoczeniem. Maluje i rzeźbi z wielkiém zamiłowaniem najprzeróżniejsze sfery i postacie, ale troska się ciągle zagadką społecznego bytu. Powieściopisarz idzie ręka
