W krótkiéj rozmowie naszéj, dotknąłeś téż powieści i nadzwyczajnego jéj rozrostu w literaturze; przyrzekłem ci na to obszerniejszą listową odpowiedź.
Przedewszystkiém jednak, choćbyś mnie nazwał fatalistą, powiem ci to moje przekonanie, że, jak na łące w pewnéj porze i klimacie rosną pewne kwiaty, tak w piśmiennictwie przychodzi pora na trawę, na stokroć, na łotocie i macierzanki. Pisarze nie tworzą dowolnie rodzajów, — są posłuszni natchnieniu wieku, głosowi wewnętrznemu. Patrzymy teraz u nas na tak samo nagłe, niespodziane, obfite rozrastanie się dramatu, chociaż warunki jego bytu wcale nie są na pozór przyjazne.
W dawnych historykach znajdziesz zawsze to dziecinne tłómaczenie i przypisywanie epokę stanowiących wypadków kubkowi wody, bólowi zębów jakiegoś bohatera, lub innéj mizernéj przyczynie. Tak samo w dawnych dziejach literatury ludziom przypisywane jest tworzenie pewnych prądów, trzebienie dróg nowych i t. p. Narzędzia czasu wzięte tu są za przyczyny, które w jego łonie leżały. Człowiek, jak we wszystkich swych czynnościach, cząstka społeczeństwa, silniejszym i wrażliwszym obdarzo-
