Strona:PL JI Kraszewski Listy ze Szwecyi from Kłosy Y 1874 No 482 page 199 part 1.png

brzeżach południowych Bałtyku, — a przechodząc do studyum czaszek, zaprzeczył, aby z nich już można wnioski pewne wyciągnąć. Kraniologię uważa Dr. Virchow za mało jeszcze studyowaną. Jednakże postrzega w czaszkach cały szereg przemian ich stopniowych od Finnów i Laponów ciągnący się, aż do Amuru i Eskimosów. Typ jednak pierwotny — prototyp — oznaczonym według niego nie jest. P. Quatrefages uznaje, że nauka mylić się może, że się często myli, ale nie powinno ją to zrażać od poszukiwania prawdy. Szeregu owego czaszek, o którym mówił p. Virchow (Quatrefages wymawia ciągle Virszof) — nie widzi on wcale i przeczy jego nieprzerwanéj ciągłości. Cieśnina Beringska stanowi już tu przerwę i trudność. Zresztą często, dodaje, obok siebie stoją geograficznie, plemiona zupełnie różne, naprzykład Eskimosy i Peaux-Rouges. Szanowny profesor wierzy w typ pierwotny, odradzający się przez atawizm.
 Tu p. Worsaae wtrąca uwagę, pro domo sua, że mówiąc o prądach, nie rozumiał przez nie plemion różnych, ale drogi cywilizacyjne (?) — Dr. Virchow wraca do zadania trwania typu pierwotnego i nie przypuszcza go wcale. Według niego prototyp zmienia się, kształci, przeistacza w różnych bytu warunkach, a czaszka ulega zmianie pod wpływem cywilizacyi. Wtrąca téż coś o metodzie wnioskowania, o potrzebie pewnéj liczby nagromadzonych faktów, aby na ich podstawie można śmiało budować naukowe twierdzenie.
 Ożywione te i nauczające rozprawy, w których Quatrefages i Virchow główną grali rolę, — zajmowały słuchaczów mocno. Słuchał ich król z uwagą, cisza panowała w sali. Dr. Virchow przychodziło z trudnością mówić po francuzku, nie jest téż i we własnym języku wymownym, ale słowo dla niego ma znaczenie realistyczne, piękna w niém nie szuka, Quatrefages zaś mówi wytwornie, łatwo i znać w nim oratora. Na stronę więc odłożywszy argumenta i ich siłę, pewno większość słuchaczów przyznała Francuzowi zwycięztwo.