Strona:PL JI Kraszewski Para czerwona.djvu/291

brał ważności. Rządowe organa, podobne są do żołnierzy w służbie cesarskiej; jak żołnierze przestają być prawie ludźmi, tak ta myśl umundurowana, myślą być prawie przestaje.
 W ostatnich też czasach, prasa tajemna odegrała wielką i ważną rolę; z małemi i nieuchronnemi wyjątkami, nieskaziła się ona żadną szkaradą, żadną ostatecznością szkodliwą. Nieograniczona niczem, uczuciem obowiązku, ograniczyć się umiała. Począwszy od tych nieśmiałych próbek, które się ukazały raz pierwszy w rocznicę dwudziestego dziewiątego listopada 1860 r., zbiór tych ulotnych pisemek, peryodycznych dzienników, odezw i t. p., stanowi niezmiernie szacowny materyał do historyi epoki, ale go zajadle niszczą Moskale. Są tam zapewne i gorączkowe wybuchy i namiętne głosy, ale nie znajdziecie nic, coby nasz naród splamić mogło.
 Porównajcie te pisma z płodami rewolucyi innych krajów, a przekonacie się, że zarzuty czynione nam, swawoli i okrucieństwa, są potwarzą nieprzyjaciół.
 Wobec ucisku, jaki cięży nad nami, żaden w świecie naród, tak łagodnym by się nie okazał. Jeżeli sprawiedliwość po kilku ostrzeżeniach, zmuszoną była nieraz do wydania i spełnienia wyroku śmierci, po-