Strona:PL JI Kraszewski Wieki katakombowe odczyt2 part25.png

 Oprócz tych znane są godła: jako winna macica, która w katakombach i dawnych pomnikach często okala winobranie, zupełnie w stylu starożytnym, a jednak oznaczające chrześciańską myśl, okupienie krwią Zbawiciela; kotwica, waga i t. p.
 Niemniéj zajmującém nad znaczenie kształtów i rysunków, jest téż chrześciańskie znaczenie kolorów; tak białą farbę Ś. Klemens zowie tinctura veritatis, i przyznaje ją Bogu Ojcu, Synowi, aniołom, świętym i kapłanom przy obrzędach religijnych; katechumenom przez 8 dni po ich chrzcie; a na ostatek umarłym, których białym całunem był zwyczaj obwijać. Czerwony kolor, purpura, wyraża miłość gorącą. W starych obrazach anioły mają skrzydła ogniste. Purpura oznacza téż męczeństwo i krew. Zielony kolor, życie, młodość, ale przedewszystkiém zycie wieczne; fiolet pokutę, i jest barwą pół żałobną.
 Ale w pierwszych wiekach, o których mówimy, te późniéj ustalone pojęcia i formy, zaledwie się wyrabiać poczynały... nic jeszcze nie było stałego, oprócz ducha nauki Chrystusa; a i ten wykładali sekciarze rozmaicie. Lecz owe zaciekania się nad dogmatami, nad tradycjami, owe boje o formy i literę, nie przeszkodziły bynajmniéj chrześciańskiemu społeczeństwu przetworzyć się w myśl i ducha Boskiego Mistrza.
 Jak religijne tak moralne skutki społeczne nowéj wiary, na chwilę nie były wątpliwemi; liturgiczne formy różnie się wyrabiały może, i spory o nie wieść mogły kościoły z sobą; ale niepodobna było spierać się o znaczenie ofiary, pokory, braterstwa, miłosierdzia, obowiązków względem bliźniego, cnót, które nowe prawo nakazywało tak wyraźnie, któremi tak tchnęło całe, że żadna sekta zaprzeć się obowiązku ich nie mogła.
 Pierwszą rzeczą, która nas na pomnikach w kata-