miał za sobą prawdę, gdy z nowinkami wojował. Łukaszewicz nie dogodził nikomu, chcąc być za nadto sprawiedliwym. Zawsze za dyssydentami mocno obstawał, a że był katolikiem, nie dawał tem znowu rękojmi bezstronności dzisiejszym dyssydentom polskim. Oskarżali go katolicy o sprzyjanie zbytnie reformie, dyssydenci o sprzyjanie zbytnie kościołowi; jedno i drugie nie prawda, bo Łukaszewicz stanowisku obranemu jedynie był to winien, że się wydawał takim, a nie innym. Chciał się podnieść na wysokość niedostępną, ponad ludzi i wieki i sądził wszystko, ale zawsze z pewnem uprzedzeniem, z myślą powziętą a priori. W jego np. pojęciu kościół był niesprawiedliwy i zgubił rzeczpospolitę swoją wyłącznością, Łukaszewicz chce chociaż w historji niesprawiedliwość tę czemś okupić. Oprócz dziejów reformy Łukaszewicz dał literaturze „obraz historyczno-statystyczny Poznania“, jednę z najdoskonalszych w swoim rodzaju monografij, „historję szkół“ w 4 tomach i teraz ogłasza „opis historyczny kościołów parafjalnych w dawnéj dyecezji poznańskiej“. Głównie we wszystkich dziełach Łukaszewicza, bardzo zresztą ważnych, uderza kompilacja [1]).
279. Z poetów odznaczał się w owych czasach w Poznańskiem Ryszard Berwiński, ognisty zapaleniec. Jako filologowie Jan Popliński wydał porządne wypisy polskie, Cegielski napisał pomiędzy innemi dwa znakomite dzieła „o słowie polskiem“ i „naukę poezji“. Tadeusz Wolański bawił się w archeologją, a najwięcéj w numizmatykę. Nie miała nigdy Polska więcéj łatwowiernego uczonego, jakim jest ten Wolański; z lada czego tworzył wielkie fakta i objaśniał najzawilsze zagadki życia narodu. Zdumiewał tak bujną fantazją, że o stokroć przewyższa pod tym względem Teodora Narbutta. Wolański np. odkrył w pieniążkach swoich kronikę syna Owidjusza, z pierwszego wieku ery chrześciańskiéj w Płocku, odkrył ostatniego potomka Palemona, założyciela Litwy, bogaczem wielkim na Madagaskarze i t. d. Wspomina się Wolański tutaj li tylko dla osobli-
- ↑ Łukaszewicz urodzony w roku 1799, nauki kończył w Poznaniu, bibljotekarz Raczyńskich od roku 1820, współredaktor „Przyjaciela ludu“, „Tygodnika literackiego“ i „Orędownika“, nauczyciel gimnazjum, archiwista miasta Poznania, w roku 1856 osiadł w Targoszycach pod Kobylinem w krotoszyńskiem, gdzie zmarł w lutym 1873 roku. O nim § 301.Przyp. wyd.
