zbieraniem materjałów do historji Stefana Batorego [1]). Ksiądz Mamert Herburt wertował akta kapituły wileńskiéj i niejedno z nich objaśnił.
Po za granicami obojga komisji dał się poznać Edward Kotłubaj, który pisywał jeszcze do Atheneum i świeżo wystąpił z dziejami domu Radziwiłłowskiego (Galerja nieswieżska). Głównie tutaj genealogja, bo autor miał za cel nie opuścić żadnego Radziwiłła, ani Radziwiłłówny, ale przytem co uzbierał z biograficznych o nich szczegółów, wszystko to wpisał do swojéj książki. Teraz nawet rozwija swoje monografje, wydał np. świeżo żywot hetmana Janusza Radziwiłła, tego co szwedom za Jana Kazimierza wydał Litwę. Kotłubaj gromadzi skrzętnie materjały, wydał ich dosyć przy obudwu dziełach swoich. Nauka ma prawo spodziewać się znacznego zasobu w przyszłości na téj mianowicie drodze od Kotłubaja, bo zresztą niema ten autor ani żywości stylu, ani języka, który pod jego piórem skażony jest niepospolicie.
W południowych guberniach mniéj starania około historji; zabiegi około nauki budzą się tam dopiero, gdy pomiędzy epoką, w któréj dla nauki działali Michał Grabowski, Kraszewski i Przeździecki, a dniem dzisiejszym, dużo upłynęło wody; zdaje się ślad nawet zaginął i pamięć o tych ostatnich przed kilkunastoletnich usiłowaniach i dzisiaj pracownicy wydobywają się tam o własnéj sile, bez podań, bez ręki, któraby ich wiodła, bez szkoły, któraby ich oświeciła.
Edward Rulikowski zajmuje się opisem historycznym Ukrainy, to jest chce na obszerniejszą skalę rozwinąć to, co powiedziano o Ukrainie w „Starożytnéj Polsce“. Wydał na początek opis powiatu Wasilkowskiego, książkę niezmiernie ciekawą. Oprócz tego po pismach perjodycznych znajdujemy wiele jego pojedynczych artykułów. Pobieżnie, ale tego samego dotyka przedmiotu, Zenon Fisch (Padalica), który w swoich podróżach po Ukrainie głównie zwraca swoją uwagę ku przeszłości. Pogląd Padalicy na stosunek Polski do Rusi jest bardzo prawdziwy; pojął doskonale sprawę kościoła,
- ↑ M. Baliński urodzony dnia 14 sierpnia 1794 roku, umarł w roku 1863. „Dzieje uniwersytetu wileńskiego“ wydał w roku 1862 w Petersburgu p. t.: „Dawna Akademja wileńska“, W roku 1864 wydał dwutomowe „Pamiętniki o Janie Śniadeckim“.Przyp. wyd.
