Czytelnik, którego nie zraża sam już widok rymowanych zwrotek, a który zechce cierpliwie przeprzeć się przez nie od końca do końca, zrobi może autorowi zarzut, że uciął tam, gdzie podług powszechnego pojęcia rozpocząć się powinien trzeci akt tragedji. Być może, że nie postąpiłem sobie w danym wypadku — jak Niemcy powiadają — »kunstgerecht«, alem się nie sprzeniewierzył zadaniu, którem się kierowałem, siadając do niniejszego poematu: pragnąłem tylko — o ile to się da w pieśni — wykazać, że popędy »zmysłowe« silniejsze są od nabytych »zasad moralnych«. Wprawdzie zasady te gruntują się na popędach, tkwiących również w organizacyi a zatem wrodzonych, ale kultura popędów zmysłowych uwarunkowana jest fizycznym rozwojem jednostki, kultura popędów moralnych zaś rozwojem warunków społecznych. Fatalne skutki tej — w dzisiejszych przynajmniej warunkech[1] społecznych — strasznej konieczności zaznaczyłem jednak, jakkolwiek nie wyczerpująco: w boleści matki i w cierpieniach modląccj[2] się w kościele Jagusi. Być może, że przynajmniej częściowo ułagodzę tem zwolenników »wolnej woli« i wierzących w niepodzielną, niezwyciężoną władzę »zasad moralnych«.
S. 59 — 110 Dwaj bracia rodzeni, z Uwagą (por. Bibliografia I p. l. 38) Dzieła I, s. 205 — 238; s. 111 — 187 Salusia Orczykówna. Opowiadanie poznańskiego chłopa Dzieła I, s. 239 — 288. Na początku:
Uwaga. Kiedy poemat niniejszy ukazał się po raz pierwszy w druku (w tygodniku warszawskim »Głos« za lipiec 1889 r.), podniosły się w gronie przyjaciół mojego kierunku poezyi tu i owdzie uwagi, zarzucające »opowiadaniu poznańskiego chłopa« pewien brak jednolitości w kompozycyi, rozwlekłość i zbytnią ilość epizodów. Jakkolwiek mogłem, zanim się zdecydowałem poemat ten wraz z innymi, również drukowanymi już w pismach warszawskich (w »Głosie« i »Przeglądzie Tygodniowym«), oddać w osobnej odbitce w ręce czytającego ogółu, pousuwać ustępy zakwestyonowane i poczynić odpowiednie
Strona:PL Jan Kasprowicz-Dzieła poetyckie t.1.djvu/052
Ta strona została uwierzytelniona.
XLII
BIBLIOGRAFIA
