Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/102

czynające sztukę, w którem autor skreśla fakta, potrzebne dla jej zrozumienia. Drugim był „Deus ex machina,” bóstwo wprowadzone niespodziewanie dla przecięcia akcyi. Eurypides celował w potędze patosu, zwłaszcza zaś w przedstawianiu rozpaczy lub tkliwości kobiet. Chociaż nigdy nie przedstawił kobiety tak szlachetnej, jak „Antygona” Sofoklesa. Królowie w łachmanach i na kulach, bohaterowie i bohaterki zalane łzami, długie lamentacye obfite są w jego sztukach, a umiejętność oddania uczuć była przyczyną, że Arystoteles nazwał go najbardziej tragicznym z poetów. Śpiewy chóralne u Eurypidesa mniej mają związku z akcyą, niż u Eschylosa lub Sofoklesa. Częściej też posługiwał się monodyami, czyli śpiewami na jeden głos.
 45. Eurypides zostawał pod wpływem Anaksagorasa, który uczył, że Rozum jest zasadą najwyższą, porządkującą materye. Eurypides niekiedy utożsamia Zeusa z owym Rozumem. Niekiedy przechyla się do panteizmu i czyni Zeusa „rozległym eterem, trzymającym ziemię w łagodnym uścisku.” W jednym punkcie jest jasnym: „jeśli bogowie popełniają nikczemność — nie są bogami.” Arystofanes najniesłuszniej powiedział o nim, że doprowadził ludzi do niewiary w bogów. Eurypides biegły był w owych nowych naukach retoryki i logiki, których nienawidziła dawna szkoła. Często szpeci swój dyalog argumentami retorycznemi, lecz niesprawiedliwe jest oskarżenie. jakoby zalecał nieuczciwą kazuistykę. Jeden z wierszy przytaczanych stale przeciwko niemu brzmi tak: „język mój przysiągł, lecz umysł mój nie jest związany przysięgą,” jeśli wszakże porównamy wyrażenie to z całością, widzimy, iż poeta miał na myśli, że człowiek nie jest moralnie