Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/137

drugi. Gdyśmy to uczynili, wiemy, co stanowi istotę męża stanu. Wytworzyliśmy sobie pojęcie o nim. W badaniu tem korzystnem jest pytać innych i zasięgać ich zdania. Lecz jakie przedmioty powinniśmy badać? Istotę słońca, księżyca lub gwiazd, przyczyny zaćmień lub trzęsień ziemi? „Nie — powiada Sokrates — przedtem muszę poznać coś innego; muszę wiedzieć, jak powinienem żyć i postępować jako człowiek.” Tak więc Sokrates nadał filozofii kierunek etyczny.
 21. Lecz pomimo usiłowań wytworzenia jasnych pojęć, jak możemy być pewni, że możliwe jest poznanie prawdy? Plato dał na to odpowiedź. Wszystko, co dostrzegamy w tym świecie, powiada on, jest tylko obrazem lub kopią doskonałego pierwowzoru, który istnieje w świecie odmiennym. Tak gdybyśmy utworzyli pojęcie męża stanu, nietylko uzyskalibyśmy określenie abstrakcyjne; jeśli rozumowaliśmy poprawnie, zbliżyliśmy się nieco do poznania tego, co istnieje w rzeczywistości. W świecie pozaziemskim istnieje doskonały mąż stanu, tak, jak istnieje doskonałe drzewo, doskonałe krzesło, doskonałe męstwo. Te to pierwowzory doskonałe istnieją w rzeczywistości; kopie ich ziemskie istnieją tylko pozornie. Taka jest teorya idej (wyraz grecki idea znaczy kształt, wygląd), czyli doskonałych pierwowzorów. Wszystko zaś, co dusza nasza ujmuje jako dobre, prawdziwe lub piękne, jest niem w tym stopniu, w jakim się zbliża do najwyższej z idej — do idei Boga.
 22. Lecz kopie ziemskie są blade i niedoskonałe; jakże mogą one dać nam pojęcie o doskonałym oryginale? Nie mogłyby — odpowiada Plato — gdyby dusza nasza przed wstąpieniem do ciała nie była widziała owych pierwowzorów. Zapomniała ona dųżo z tych wizyj. Lecz nie zapo-