Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/143

ką, jaka wówczas istniała i podzielił ją na oddzielne nauki, starając się wykazać, jakie zasady właściwe były każdej i na jakie pytania każda miała odpowiadać. Wszystkie dzieła Arystotelesa stanowią jedną całość organiczną.
 32. Zaczyna on od metody naukowej. Obejmuje ją Organon, t. j. „narzędzie” rozumowania; w związku z nim zostaje Retoryka, t. j. sztuka wynalezienia sposobów przekonania. Arystoteles był pierwszym, który traktował retorykę naukowo, jako gałąź dyalektyki. W innej rozprawie analizował Poezyę, uważaną jako sztukę naśladowczą w jej odłamach epickim i dramatycznym. Następnie zwrócił się ku naukom praktycznym: Etyce i Polityce. Skończywszy w ten sposób z tem, co dotyczy człowieka jako istoty duchowej, przeszedł do nauk fizycznych. W chwili zaś, gdy umarł, pracował, jak się zdaje nad metafizyką, którą nazywał niekiedy pierwszą filozofią, nauką, badającą początek i istotę bytu i poznania.
 33. Największą zasługą Arystotelesa jest stworzenie logiki, czyli nauki o rozumowaniu. Sokrates i Plato stworzyli dyalektykę, czyli umiejętność dysputowania. Arystoteles chciał znaleźć prawidła ogólne, któreby mogły być użyteczne w dyskusyi, a w ten sposób wykrył wnioskowanie (syllogizm). Dwa razy tylko wspomina o sobie: raz tłómacząc się, dlaczego nie podziela nauki Platona o idejach; drugi raz nadmieniając, że wynalazł sprawę wnioskowania. Nie używa wyrazu logika, który, zdaje się, był wprowadzony przez stoików, lecz analityka, t. j. sztuka rozkładania czyli analizowania form, któremi posługujemy się w rozumowaniu. Rozumowanie dedukcyjne prowadzi od twierdzeń ogólnych do szczegółowych. Np.: Wszyscy ludzie śmiertelni; jam jest człowiek: więc