Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/174

Oddalenie się stopniowe chrześcijan od literatury greckiej i różnica pomiędzy językiem literackim a mową potoczną w Konstantynopolu, stanowią dwie główne przyczyny, które przyśpieszyły upadek hellenizmu literackiego w IV stuleciu. Najznakomitsi wszakże ojcowie kościoła w owem stuleciu, jak Grzegorz Nancyański, Bazyli, brat jego Grzegorz z Nicei oraz Chryzostom, ćwiczeni byli przez nauczycieli greckich w sztuce wysławiania się, w sztuce, w której wszyscy współcześni czuli potęgę starożytnej Grecyi; wymowa zaś dojrzała pierwszych kaznodziei wyszła z uniwersytetów Antyochii i Aten.
 27. W literaturze chrześcijańskiej z doby środkowej i bizantyńskiej (529–1453) piękność klasyczna formy i czystość stylu już nie istnieją. Uczeni pisarze, zwykle księża, robią wyciągi z kronik, dzieł o gramatyce, matematyce lub medycynie, mieszaninach i krytyce; a obok tego powstaje poezya popularna nie podobna do starożytnej ani pod względem formy, ani pod względem ducha.
 Przez lat 350 po zdobyciu Konstantynopola przez Turków (1453), Grecy mieli mało nadziei na odzyskanie niepodległości. Usiłowania ich skierowane były ku zachowaniu narodowości, przedewszystkiem zaś ku utrzymaniu języka i religii. Stąd literatura grecka owych stuleci zajęta jest głównie bądź to studyami filologicznemi, dotyczącemi dawnych pisarzy, bądź też teologią. Gennadiusz, pierwszy patryarcha po zdobyciu Konstantynopola, założył w tem mieście „Szkołę narodową,” która wiele się przyczyniła do utrzymania wyższej kultury w ciężkich czasach. Stała się ona sławną około r. 1700. Od r. 1716 sułtani zaczęli miano-