Strona:PL Jebb - Historya literatury greckiej.djvu/96

stwo młodzieńczej wspaniałomyślności nad młodzieńczą ambicyą u Neoptolema, gorycz utraty honoru u Ajaksa, uczucie grozy u Edypa wobec niespodziewanego ogromu nieszczęścia — są to wytworne studya nad duszą ludzką, którym artysta nadał piękność typową, wyrażając to, co jest istotnie prawdziwem w każdym, zaznaczając za pomocą tysiąca subtelnych odcieni, jak głęboko odczuł naturę ludzką, lecz nigdy nie posługując się subtelną analizą dla efektu chwilowego, któryby zakłócił spokój, zburzył symetryg i jasność tragedyi, tak jak ją pojmował autor, t. j. jako dzieło, które powinno posiadać artystyczną szerokość i jedność, a nadawać się do takiego ujęcia, jak pojmujemy świątynię lub rzeźbę, t. j. oceniając dobroć jej nie według subtelności szczegółów, lecz według harmonii i całości. Sofokles nie dlatego wierzy w dobroć potęg rządzących światem, iż nie widzi sprzeczności pomiędzy religią a faktami moralnemi życia, ani też dlatego, iż może częściowo pojednać podobne sprzeczności, jak to czynił Eschylos przy pomocy wiary w Konieczność rządzącą nawet kaprysami bogów, lecz dlatego, że rozwiązanie ich znajduje, analizując naszę własną naturę. Najgłębsze jej instynkta: przywiązanie, litość, groza, świadczą o jedności i najwyższowładztwie owego wiecznego nieopisanego prawa, które zawsze jest w zgodzie z wolą bogów, chociaż nie zawsze z ludzką interpretacyą tej woli.
 35. Ze stanowiska historycznego dramata Sofoklesa doniosłe są szczególniej z tego względu, iż malują w sposób bardziej duchowy, niż wszystkio inne utwory, moralną i umysłową stronę życia w dobie Peryklesa. Dostrzegamy w nich szlachetne pojednanie świętej tradycyi z postępową, cywilizacyą, powagi z rozumem, litery z duchem