nie mając poprzednio idei rzeczy pożądanej, kochanej, nienawidzonej, podczas gdy możemy mieć te ideje, nie doznając żadnego z powyższych uczuć. Wobec tego zajmując się zbadaniem istoty ludzkiej, naprzód zająć się trzeba teorją poznawania, która nie jest niczem innem jak nauką o przyswajaniu sobie idei rzeczy zewnętrznych.
Właściwie teorja poznawania powinna być wstępem do każdego systemu filozoficznego, ponieważ ona właśnie jest nauką o narzędziu, zapomocą którego system się tworzy, nauką o myśli poznawczej ludzkiej. Przytem od wyników teorji poznawania jakiegoś filozofa zależy nieraz, czy wogóle warto jego systemem się zajmować; jeżeli bowiem, roztrząsając nasze zdolności poznawcze, doszedł do przekonania, że człowiek nic na pewno wiedzieć ni poznać nie może, to istotnie pocóż książkę jego otwierać? U Spinozy jednak teorja poznawania nie zajmuje tego z natury rzeczy jej należnego miejsca; dla niego metafizyka jest jeszcze zawsze „prima philosophia“ — a po niej dopiero, w drugiej księdze Etyki, idzie teorja poznawania, ściśle według jego zasad metafizycznych zbudowana. To podporządkowanie teorji poznawania metafizyce ce-
Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/133
Ta strona została uwierzytelniona.
