Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/146

przejawów) nie będziemy polegać na zmysłowem, pełnem błędów spostrzeżeniu, lecz wychodząc od poznania owych ogólnych właściwości i praw natury, na ich podstawie będziemy sobie tworzyć ideje tych rzeczy, to ideje te będą również zupełne, a więc także i prawdziwe. To drugi, wyższy stopień poznania: zrozumienie (ratio). Poznanie tego stopnia jest zawsze prawdziwe i błędów zawierać nie może. Poznając rzeczy w ten sposób, odnosimy je bezwarunkowo do Boga, jako ich pierwszej (w szeregu logicznym) przyczyny i uznajemy je za konieczne, a nie przypadkowe. Uwarunkowanie przez czas i miejsce, jako coś, co zależy od przyczyn zewnętrznych a nie immanentnych rzeczy, niknie nam tutaj; rzeczy ukazują się nam w swej właściwej istocie, jako nieskończone przejawy Boga (klasa druga) — wszystko widzimy „sub specie aeternitatis“ — ze stanowiska wieczności.
 Trzecim i najwyższym stopniem poznania jest wiedza bezpośrednia — scientia intuitiva. Tego rodzaju poznania Spinoza nie określa dokładniej, zaznacza tylko, że polega na bezpośredniem przyswojeniu sobie zupełnej idei rzeczy, co jest przez to możliwe, że posiadamy ideję Boga, jako jedynej przyczyny wszystkiego.