Strona:PL Jerzy Żuławski - Przed zwierciadłem prawdy.djvu/300

 Nie jest wolnym od tego zarzutu i Leibniz, chociaż przechyla się konsekwentniej na stronę podmiotowego monizmu. Całe poznanie monady jest wyłącznie jej własnem dziełem i nie powstaje pod wpływem zmian w innych monadach, chociaż zmianom tym odpowiada i mniej lub więcej dokładnie je odtwarza, ale zawsze mamy tu jeszcze do czynienia z wyobrażeniem przedmiotu i różnym od niego przedmiotem samym.
 Malebranche stanowi ze swą teorją ogarniania ideji rzeczy przez ducha ludzkiego niejako pprzejście do kartezjańskiego dualizmu „o jednej nodze bardzo długiej, a drugiej bardzo krótkiej“ — do syntetycznego monizmu Spinozy, będącego ojcem zgoła nowego okresu w teorji poznawania, który się obecnie rozwija dopiero.
 Za reakcję przeciw budzącemu się na nowo podmiotowemu kierunkowi w teorji poznawania uważać można współczesnego Kartezjuszowi Hobbesa, który kładzie nacisk na pierwiastek przedmiotowy w takim stopniu, że czynnik podmiotowy redukuje niemal do zera. Jest jednak rzeczą niezmiernie ciekawą, jak teorje Hobbesa w późniejszych swych konsekwencjach