Strona:PL Jerzy Żuławski - Szkice literackie.djvu/045

tak pojętemi legiendami, ba nawet w typowej legiendzie, jaką jest Iljada, wyraża się wszędzie zdobywczy i odkrywczy ruch przez morze ku wschodowi, który był warunkiem istnienia zamkiętego w ciasnych granicach greckiego narodu. Skandynawskie legiendy, najcharakterystyczniejsze może wśród europejskich, w taki sam sposób dają wyraz naturalnej prężności ludu ku łupieskim wyprawom, gdy na odwrót legiendy słowiańskie, a w szczególności polskie (n. p. o Piaście) charakteryzują raczej dążność do pokojowego rozwoju, będącą niewątpliwie w owym czasie przewodnią myślą narodu nieobronnego, a trapionego wciąż niemieckimi najazdami.
 Otóż czy mógł Tetmajer u podhalańskiego ludu znaleść na osnowę legiendy swojej myśl taką dominującą, powszechną, ciągłą i charakterystyczną, taką ideję, taką dążność, której nieustannem wcielaniem niejako byłaby cała historja Podhala? — Niewątpliwie ma w sobie historja ta karty złotemi spisane zgłoskami: bili chłopi podhalańscy Tatarów i Szwedów, walczyli w wybranieckich pułkach z Batorym pod Smoleńskiem, zrywali się na obronę ojczyzny w chochołowskiem powstaniu, ale to wszystko były sporadyczne wypadki i tak samo nie charakte-