były tu także zupełnie różne i to przedewszystkiem wydając sąd należy uwzględnić.
Daleko ciekawszą i napozór dziwną wydaje się okoliczność, że najlepsze odtworzenie życia chłopskiego w Polsce dał pisarz, nie z chłopów pochodzący. Ale i to ma swoje głębokie psychologiczne uzasadnienie. Przedewszystkiem przykład: Wielu japończyków pisało o kraju swym dla Europy, ale najlepszą i najgłębszą książkę o Japonji wydał anglik Hearn[1], który tam zresztą spędził kilkanaście lat życia. Skąd to pochodzi? Anglik przybywający do Japonji z gotową swą europejską kulturą i z właściwościami swej rasy, zaraz na wstępie uderzony jest różnicami, stanowiącemi zarazem charakterystyczne cechy społeczeństwa, wśród którego się znalazł. Gdyby bawiąc niedługo, książkę wydał, zrobiłby to, co wielu podróżników, Loti’ego nawet nie wyłączając: dałby opis zewnętrzny, przedstawił by kraj tak, jak mu się on wydał, a nie takim, jaki jest w istocie. — Hearn jednak lata strawił w Japonji, zżył się ze społeczeństwem, nauczył się czuć i myśleć tak, jak ono, a niezapomniawszy swojej kultury i pierwszego wrażenia różnicy, dał w dziele swem obraz charakterystycznych cech narodu z najgłębszem ich zrozumieniem, z oświe-
- ↑
Mowa o Lafcadio Hearnie (1850-1904), monografiście kultury japońskiej, prozaiku i dziennikarzu, autorze m.in. Lotosu. Rzutu oka na nieznaną Japonię (pol. 1909).
