Kapitulacya Warszawy zakończyła powstanie 31 r. Rozpoczęte bohaterskimi czynami nieznacznej garstki młodzieży, bez udziału masy ludu, nie mogło ono dorosnąć do znaczenia ludowej rewolucyi ekonomicznej. Kasta, która wyłączny kierunek powstania ujęła w swoje ręce, zmieniła je w „prostą militarną kampanię“ z obawy przed wzrostem ludowej partyi — a zaprzedani duszą i ciałem tej kaście, niedołężni wodzowie przegrali kampanię i złożyli broń w kilkadziesiąt tysięcy bitnego żołnierza. A ciężar tej rewolucyi całem brzemieniem, jak zwykle, upadł na lud polski. Jego to dzieci — żołnierze krwią swoją zrosili ojczystą ziemię, by wywalczyć swobodę — dla szlachty, jego to dzieci odcierpieć musiały za zdradę swych wodzów. Bo kiedy panowie jenerałowie, oficerzy, posłowie, szlachta tłumnie emigrowali zagranicę — całą masę polskiego wojska, choć obdarowaną „amnestyą“, wcielono do pułków rosyjskich, oddano pod opiekę mikołajewskich batogów i kazano w głębi Rosyi i na Kaukazie wierną służbą carowi zatrzeć wspomnienie o przestępstwie przeciwko prawej władzy. Nieznaczna tylko ilość żołnierzy skierowała się wraz z ogólnym potokiem ku Francyi, gdzie znalazła bezpieczny przytułek i odpoczynek po burzach wojennych.
Szczególniejsze koleje przechodziła ta część armii polskiej, co przez Brodnicę weszła do Prus i tam złożyła broń w 19.000 żołnierza. Mikołaj i do nich przy-
Strona:PL Jodko-Narkiewicz, Dickstein - Polski socyalizm utopijny na emigracyi.pdf/75
Ta strona została przepisana.
