Strona:PL Jodko-Narkiewicz, Dickstein - Polski socyalizm utopijny na emigracyi.pdf/88

mokratycznego Towarzystwa postanowiły one wyjaśnić sobie rozmaite kwestye, które by nastręczać się mogły w razie, gdy urzeczywistnienie ich idei stałoby się prawdopodobnem. Dlatego też i działalność gromad objawiała się w najrozmaitszych formach.
 Prowadzono obszerną korespondencyę, wysyłano odezwy do rozmaitych sekcyi Demokratycznego Towarzystwa dla dokładnego wyjaśnienia programu. Obchody rocznicy listopadowej lub inne uroczystości dawały gromadzie możność do przedstawienia przed cudzoziemcami, którzy w obchodach udział brali, swych zapatrywań i do wyjaśnienia swej sympatyi dla ludów, dla międzynarodowej rewolucyi. Pojedyńczy członkowie, ci, którzy najlepiej piórem władali, zajmowali się szczegółowem obrabianiem kwestyi najbliżej zajmujących ogół; poczem kwestye te rozbierano szczegółowo na zwyczajnych posiedzeniach gromad, dyskutowano, stawiano wnioski, poprawki, póki ostateczna redakcya nie zgadzała się ze zdaniem ogółu. Zwracano czujną uwagę na wszelkie manifestacye ludu angielskiego i oddzielnych osób w sprawie polskiego ludu; starano się tłómaczyć i wyjaśniać tam, gdzie nieznajomość rzeczy była widoczną, karcić, gdzie niesumienność lub zła wola występowały. Wszystko to starano się drukować dla prędszego rozpowszechnienia — pomimo ciągłego prawie braku środków materyalnych — w formie, po większej części, odezw do rozmaitych osób, korporacyi, ludów, narodów. Krytyczna strona odezw, z mniejszym lub większym talentem pisanych, zawsze jest pełna trafnych uwag, głębokich niekiedy myśli. Ale istotnie mistrzowskiemi były niektóre krytyki dążeń Towarzystwa Demokratycznego; kierunek jego działalności, jego anti-społeczne tendencye wykazane były z siłą argumentacyi i z taką głębokością przekonań i wiarą w prawdę głoszonych idei,