Wszystkie państwa świata, jakkolwiek wielkie, upadają natychmiast, skoro tylko zaczną używać wojsk najemniczych, chociaż jestto łagodniejsza forma błędu (ponieważ nie zabarwiona tchórzostwem narodowem), to jednakże nie mniej jest blędem fatalnym — specyalnie zaś błędem naszych czasów, którego wszystkich groźnych następstw jeszcze znać nie możemy, polegającym na pojmaniu najlepszej krwi i siły narodu, tego wszystkiego, co jest dzielne, a nie stoi o wynagrodzenie, kpi z bólu i dochowuje wiary; polegającym na pojmaniu tego wszystkiego i zakuciu w stal, jako też obróceniu na prosty miecz, polegającym na pozbawieniu głosu i woli najlepszej, a oszczędzaniu najgorszej części narodu — tchórzliwej, chciwej, zmysłowej i wiarołomnej — aby dać jej głos i autorytet i główny przywilej, kiedy posiada ona właśnie najmniejsze potemu uzdolnienie.
Wypełnienie waszego ślubu bronienia Anglii nie stanie się bynajmniej poparciem takiego systemu. Nie jesteście prawdziwymi żołnierzami, jeżeli zamiarem waszym jest tylko stać przy drzwiach sklepu i ochraniać subiektów, którzy oszukują. Żołnierz ślubuje umrzeć za ochronę domowych cnót swego kraju, jego słusznych praw, jego podrażnionego lub na szwank wystawionego honoru.
Państwa bez cnoty, bez praw, bez czci, nie jest obowiązany bronić; przeciwnie, naprawić wlasną dłonią to, co w niej widzi podłego. Tak surowem jest prawo natury i życia, że naród zupełnie skorrumpowany może odkupić jedynie despotyzm militarny — nigdy zaś jego własny, wolny wysiłek. Zdrowie każ-
Strona:PL John Ruskin Gałązka dzikiej oliwy.djvu/117
Ta strona została przepisana.
