Strona:PL John Ruskin Gałązka dzikiej oliwy.djvu/73

wszędzie albo nigdzie. Nie jest ona bowiem monopolem duchownego stowarzyszenia — nie jest wykładnikiem dogmatu teologicznego — nie jest pismem hieroglificznem wtajemniczonej kasty kapłańskiej; jestto męzka mowa ludu, przejętego stanowczym i wspólnym celem i dochowującego wiary wyraźnym przepisom nie podlegającego wątpliwości Boga.
 Do tej pory istniały trzy wyraźne europejskie szkoły architektury. Powiadam europejskiej, ponieważ architektura azyatycka i afrykańska należą do tak całkowicie odmiennych ras i klimatów, że nie może być o nich tutaj mowy; mimochodem jeno upewniam was, że cokolwiek jest dobrego lub wielkiego w Egipcie, Syryi lub Indyi, jest dobre lub wielkie z tych samych powodów, jakie działały po naszej stronie Bosforu. My, Europejczycy, mieliśmy trzy wielkie religie: grecką, która zasadzała się na czci Boga mądrości i potęgi; średniowieczną, która była czcią Boga sądu i pociechy, i religię odrodzenia, która była czcią Bóstwa pychy i piękności; te trzy mieliśmy — ale należą one do przeszłości; — a teraz my, Anglicy przynajmniej, posiadamy czwartą religię i swego własnego Boga, o którym pragnę właśnie pomówić, ale wprzód muszę scharakteryzować te trzy dawne religie.
 Powtarzam więc, że Grecy czcili głównie Boga mądrości tak, że cokolwiek występowało przeciwko ich religii, było dla Greków — głupotą.
 Pierwszą grecką ideę o bóstwie stanowił bóg dnia, Jowisz objawiciel. Atena jest jego córką, ale szczególniej córką intellektu, wyskakującą z głowy w pełnej zbroi. Dopiero na podstawie najnowszych