Strona:PL John Ruskin Gałązka dzikiej oliwy.djvu/94

równinach Lombardyi i Toskanii, przez które nie przepływa ani jeden strumień, biorący początek w Alpach lub Apeninach, któryby nie zaczerwienił się krwią, w bitwach przelaną; punktu kulminacyjnego zaś dosięga w mieście, które dało historyi najdzie|niejszy typ żołnierza, jaki istniał kiedykolwiek — w mieście, którego armie prowadził do boju ich król i prowadził do zwycięztwa, chociaż sam był niewidomy i w bardzo późnym wieku.
 Od tego zaś czasu w miarę, jak pokój powstaje i rozszerza się w Europie, sztuki upadają. Dosięgają niesłychanego stopnia kosztowności, lecz tracą swą żywotność i w końcu stają po stronie zbytku i korrupcyi, a wśród zupełnie spokojnych narodów więdną całkowicie; częściowo pozostają tylko wśród ras, które, jak Francuzi lub my, zachowały jeszcze usposobienie żołnierskie, jakkolwiek nie wszyscy mogą być żołnierzami.
 „Może tak być istotnie,“ zechce zapewne zawołać filantrop: „Niech więc giną sztuki, jeżeli mogą kwitnąć za taką cenę tylko. Cóż są warte zabawki z płótna i kamienia w porównaniu z radością i spokojem życia domowego pozbawionego sztuki?“ Odpowiedzią na to jest: istotnie, same w sobie nic. Ale jako wyraz najwyższego stanu ducha ludzkiego, mają wartość nieskończoną. Jako wyniki mogą być bez wartości, ale jako objawy są nieocenione. Ponieważ nie ulega wątpliwości, że gdziekolwiek zdolności ludzkie występują w całej pełni, tam muszą wyrazić się w sztuce, a powiedzieć, że państwo jest bez tych objawów, to znaczy powiedzieć, że spadło z właściwego pozioniu męzkości. Tak więc mówiąc wam,