Strona:PL Kant - Uzasadnienie metafizyki moralności.djvu/12

każdego myślenia i wymagającym demonstracyi. Przeciwnie, mogą tak naturalna, jak moralna filozofia, mieć każda swą część empiryczną, ponieważ tamta musi określać prawa przyrodzie, jako przedmiotowi doświadczenia, ta zaś woli człowieka, o ile ona podlega wpływom przyrody, wprawdzie pierwsze jako prawa, według których, wszystko się dokonywa, drugie jako takie, według których wszystko dziać się powinno, atoli także z uwzględnieniem warunków, wśród których często się nie dzieje.
 Wszelką filozofię, o ile opiera się na podstawach doświadczenia, można nazwać empiryczną, tę zaś, która nauki swe wykłada z zasad a priori filozofią czystą. Ta ostatnia, jeżeli jest tylko formalną, zwie się logiką: jeżeli zaś ogranicza się do pewnych przedmiotów rozsądku, to zwie się metafizyką.
 W ten sposób wyłania się idea podwójnej metafizyki, metafizyki przyrody i metafizyki moralności. Fizyka będzie więc miała swą część empiryczną, ale także część racyonalną; również etyka, chociaż tutaj część empiryczna mogłaby nazywać się szczególnie praktyczną antropologią, racyonalna zaś właściwie filozofią moralną.
 Wszystkie gałęzie przemysłu, rzemiosła i sztuki zyskały przez podział prac, ponieważ nie jeden człowiek wszystko robi, lecz każdy ogranicza się do pewnej pracy, która swym sposobem traktowania od innych znacznie się różni, by módz ją wykonać w najwyższym stopniu doskonałości i z większą łatwością. Gdzie prace nie są w ten sposób rozróżnione i podzielone, gdzie każdy jest kunsztmistrzem z wszystkiemi sztukami obeznanym, tam znajdują się dzieła rąk ludzkich jeszcze w największem barbarzyństwie. Ale jakkolwiek byłoby to samo w sobie przedmiotem godnym uwagi, zapytać się: czy czysta