Strona:PL Kasprowicz - O poecie.djvu/128

wyobrażenia, nawet wyobrażenia najbezduszniejszego mędrka, oznaczają również życie po ludzku świadome, a udziela ich jedna dusza drugiej również tylko za pośrednictwem zmysłów. I oto znowu otwarte pytanie: co znaczy właściwie dusza twórcy? Trzeba tutaj przedewszystkiem zbadać, co sztuka może, a nie, czego nie może. Leży to jak na dłoni, że nie może ona przedstawiać ani powodujących ani spowodowanych wrażeń życiowych, choćby w każdem dziele ludzkiem było cośkolwiek z obu tych objawów rzeczywistości; jeśli jednak badać je będziemy w tym wyłącznie kierunku, znajdziemy jedynie chaos poszczególnych czynników wrażenie wywołujących, albo ponad miarę wyraźnych albo dopuszczających bezmiar różnych określeń. Faktem atoli jest i pozostanie, że niejedno dzieło ludzkie działa na nas niezwykle pobudzająco swoją całością, że niezwykle jędrną znajdujemy w niem harmonię pomiędzy owymi dwoistymi środkami oddziaływania, że spotykamy się w niem z dziwnie przejrzystą jednością, jakiej nam, wszędobylskim i wszędowcibskim, nic innego w świecie pokazać już nie może, i że takie dzieło nazywamy właśnie dziełem sztuki. A więc sztuka może naprawdę z chaotycznych wrażeń życiowych stworzyć w pewnych warunkach ten planowy kosmos; i to właśnie chciałby zapewne umieć każdy artysta. Kto tego nie chce, ten nie jest też artystą, choćby nie wiem jak ponętnie umiał koloryzować i nie wiem jakie kuglarskie