Strona:PL Kasprowicz - O poecie.djvu/129

wyprawiał sztuczki. Należy więc jeszcze zbadać, jakich trzeba warunków i jakiego punktu widzenia, aby stworzyć tę przejrzystą harmonię owych różnorodnych środków oddziałujących, to znaczy, musimy zastanowić się nad tem, dzięki jakim wartościom harmonia ta odróżnia się od innych planowych tworów ducha ludzkiego. I tutaj, jak przy każdem właściwem postawieniu pytania, mamy od razu i kierunek ku głównemu punktowi odpowiedzi.
 Środki działające zaczerpnięte są z natury dla celu czysto ludzkiego; a zatem pojęcie „natura“ jest tutaj przeciwstawione naturze ludzkiej, a — proszę mi wybaczyć to logiczne świdrowanie słowami, lecz, niestety, tutaj, gdzie każde pojęcie najeżone jest rdzą dawnych poglądów, inaczej poradzić sobie nie można — dzieło sztuki, jak każda inna czynność nasza, służy do zadowalania instynktów kulturalnych, do nasycania czysto ludzkiej żądzy kształtowania i obrazowania, której głównym przymiotem jest wyobraźnia. Warunki, wśród których działa, zmieniają się z przyczyn i pobudek przyrodzonych i kulturalnych, zależnie od człowieka; dlatego też nie mogą one wpływać na wartość główną działania, lecz określają tylko wartości podrzędne. Punkt widzenia, z którego kształtuje się stosunek jednolitości poszczególnych środków działających, aby przez to stać się dziełem sztuki, musi więc być bezwzględnie niezawisły zarówno od pewnych pobudek naturalnych, jak i od specyalnych interesów kulturalnych. Ponieważ jednak sta-