Strona:PL Kasprowicz - O poecie.djvu/134

stawianie sharmonizowanych pobudzająco wyobrażeń uczuciowych i myślowych, dzięki którym wyobraźnia nasza oswobadza się od zakłócającego ją ucisku życia zmysłowego. Cel wszelkiej sztuki albo popęd twórcy: Poddawanie coraz to nowych szeregów wrażeń pod punkty widzenia wyobraźni. Naczelna wartość poszczególnego dzieła sztuki i twórcy: trwałe pod względem wrażenia przetwarzanie każdoczesnych stosunków życiowych zarówno przyrodzonych, jak i kulturalnych. Dotyczy to także przyjaciół małego Morysia, podziwiających jego smarowidło nie dla tego, że są tak głupi albo przechytrzy, iżby mieli w niem widzieć żołnierza, lecz dla tego, ponieważ myśl ich może w jeden z tych bezładnych zygzaków wprowadzać na kilka minut setki tysięcy żołnierzy ze wszystkiemi łyskami ich bagnetów. A dzięki jakim wartościom pośrednim powstaje z reguły wartość naczelna?
 Trzy tu widocznie działają czynniki. Po pierwsze rozległość, punkt ciężkości i stopień ruchliwości samodzielnej wyobraźni twórcy, po drugie stan oświaty kół społecznych, na których opiera się oddziaływanie utworu sztuki, i po trzecie dostateczne zespolenie, a w razie potrzeby i wzbogacenie środków oddziaływania w kołach tych dotąd rozwiniętych. Na tem też i w czasach późniejszych opiera się ocena dzieł sztuki. A więc ostrze pytania zwraca się ku temu: Jakie poczucie miary zakreśla granice kulturalnemu wyborowi i ocenie naturalnych środków ekspresyjnych. Wska-