miaństwo i magnaterja mają wielkie znaczenie. Dlatego też chłop znalazł się w obozie demokracji. Osłabia to siły dyktatury. Stąd walka ze zjednoczeniem chłopów. Wreszcie czwarta ciekawa polska cecha — to istnienie silnej prawicowej opozycji (endecji), podczas gdy we Włoszech wszystkie niemal siły burżuazyjne znalazły się w łożysku faszyzmu.
To są 4 specyficzne cechy polskiego faszyzmu, które, naturalnie nie zmieniają w niczem fizjognomji zasadniczej. Specyficzną jeszcze jest ta SŁABOŚĆ polskiego faszyzmu, która musi się ujawnić na skutek szeregu okoliczności, jak np. sytuacji międzynarodowej. Polska leży między Niemcami i Sowietami, to też nie może pozwolić sobie na luksus bezwzględnych eksperymentów faszystowskich, które mogą ją drogo kosztować. Potrzebuje natomiast tego skoordynowania wszystkich sił narodu i tej wiary w swobodny warsztat państwa, bez których niemożliwa by była taka obrona, jak w r. 1920.
Kończąc nasze zwięzłe uwagi o faszyzmie, chcemy zawołać do towarzyszy i sympatyków: studjujmy faszyzm! Nasze skromne dotychczasowe wywody miały na celu tylko ułatwienie w zorjentowaniu się w głównych zagadnieniach, związanych z faszyzmem. Zwłaszcza, że popularnej broszury o tych zagadnieniach, napisanej z socjalistycznego (lub chociażby demokratycznego) punktu widzenia, w polskim języku nie mamy. Coprawda i w językach rosyjskim. francuskim i nawet niemieckim również odpowiedniej broszury, poruszającej całokształt zagadnień, także niema. Chcieliśmy tylko w krótkim wywodzie dać czytelnikom wstęp do omawianych zagadnień, zaś prelegentowi — popularyzatorowi — wyraźną nić dla wykładu.
Studjujmy faszyzm! Wszak to jeśli nie najważniejsze, to jedno z najważniejszych zagadnień dla proletarjusza w obecnej trudnej dobie. Faszyzm to zapewne ostatnia wielka próba ze strony burżuazji — powstrzymania rosnących sił proletarjatu i ich coraz silniejszego natarcia. To ostatni próg przed zdobyciem władzy...
Studjujmy jednak szeroko i głęboko, wiążąc problem faszyzmu z kryzysem gospodarczym, ze znaczeniem demokracji dla faszyzmu, z kwestją wychowania, z kwestją ustroju politycznego, techniką mobilizacji sił proletarjatu dla obrony i t. p.
W naszych wywodach — z braku miejsca — pominęliśmy lub zbyt krótko omówiliśmy szereg kwestyj, jak np. dzieje faszyzmu we Włoszech, dzieje teroru, gospodarcza polityka faszyzmu, szczegóły ustroju korporatywnego i t. d. Należałoby to uzupełnić.
