Strona:PL Komeński - Wielka dydaktyka.djvu/8

nie się zastanawiałem w jaki sposób pobudzić jak najbardziéj ludzi do uprawy sztuk wyzwolonych, oraz otworzyć szkoły z największą oszczędnością trudu i kosztów, w których, przy pomocy łatwiejszéj metody, możnaby udzielać wyszego stopnia ukształcenia.“
 Zamiar Komeńskiego powzięty za młodu, stał się myślą przewodnią całego jego życia, a młody Jan Amos, już jako uczeń, był sam dla siebie najlepszym nauczycielem, ułożywszy sobie zasady metodyczne lepsze od tych, jakich się trzymali ówcześni nauczyciele. Dotkliwie czuł on niedostateczność ówczesnych metod i nauk, kiedy w górnobrzmiących wyrazach, jak sam mówił, topiono czcze i wysuszone myśli, dla tego téż z cała siłą swego umysłu starał się obserwować świat zewnętrzny, a opierając się na własnym spostrzeżeniu, usiłował jasko poznać wszystkie rzeczy, aby się uwolnić w rzeczach naukowych od zbytecznéj wiary w powagę.
 Poduczywszy się trochę łaciny, młody Jan Amos, za przykładem zdatniejszéj młodzieży swego wyznania, udał się do Akademii w Herbornie, gdzie przebywał lat dwa. Młodzież czeska i morawska licznie uczęszczała do tego zakładu naukowego, składającego się z sześciu klasowego gimnazjum i akademii posiadającéj 4 fakultety, z których najbardziéj słynął teologiczny. Oprócz nauk objętych planem, uczono tu muzyki, fechtowania i konnéj jazdy, oraz języków: francuskiego i włoskiego. Wychowańcy w Herbornie odznaczali się życiem bardzo moralnym, wielką pracowitością i bogobojnością.
 30 Marca 1611 r., Jan Amos został zapisany w poczet uczniów téj szkoły, któréj rektorem był wówczas Wolfgang Ficinus. Ze wszystkich profesorów największy wpływ miał na niego Jan Alsted, znany mistyk, który w Piśmie św. odnalazł, jak twierdził, źródła nietylko teologii, lecz filologii, pracownictwa i medycyny.
 Młodego Jana Amosa nie opuszczała i tu myśl poprawy wychowania, a największy powab dla niego miały dzieła traktujące o pedagogice, jakoż w Herbornie pilnie studyjował niedawno co wyszłe dzieło Ratycha: „O poprawie metody nauczania“ (de studiorum reetificanda methodo consilium), które wyszło w 1612 roku i zyskało pochwałę dwóch akademij: w Jena i Giessen.
 W połowie roku 1613-go, przeniósł się Jan Amos do akademii w Heidelbergu, również licznie uczęszczanéj przez młodzież Jedności Bratniéj. Prawdopodobnie zajmował się tu naukami matematycznymi, gdyż w jego autobijografii znajdujemy wzmiankę, iż za dosyć znaczną sumę nabył dzieło Kopernika: „O obrocie ciał niebieckich“. W tymże roku zwiedził Amszterdam, skąd powróciwszy zachorował, lecz wkrótce zapewne wyzdrowiał i pilnie zajmował się naukami, gdyż w r. 1614