Zacznijmy od katedr.
W uniwersytecie warszawskim zajmuje jedyną katedrę filozofii Henryk Struve, od pierwszego wystąpienia przedstawiciel idealno-realistycznego kierunku, któremu pozostał wierny po dziś dzień. Poglądy swoje szerzył on nie tylko z katedry, lecz i w całym szeregu dzieł, zarówno ściśle naukowych, jak i popularnych, niemniej i w licznych artykułach, rozrzuconych po czasopismach[1]. Zasady swego poglądu na świat wyłożył on w sposób barwny w niewielkim tomie p. t. „Synteza dwóch światów“. W formie skondensowenej tak się one przedstawiają.
Byt jest w sobie jednorodnym. Wewnętrznie w sobie jest świadomością czynną, więc siłą, potęgą rozumną, niczem innem, tylko swoją własną treścią ograniczoną, więc działającą według tej treści, celowo, racyonalnie. Jej wytwory racyonalne, idealne są zarazem rzeczywistością, gdyż w samej istocie bytu rozerwania tych dwóch czynników być nie może. Zewnętrznie... przedstawia się byt, jako świat zmysłowy — materya. Jak szczegółowe myśli, uczucia, dążności naszego indywidualnego bytu, a tembardziej stany naszego ciała nie wyczerpują naszej istoty, naszej właściwej i świadomej siebie jaźni, a tembardziej nie wyczerpują rozumu powszechnego, objawiającego się w tej naszej istocie, w jej racyonalnej organizacyi, — tak i w istocie wszechbytu świadomość centralną odróżniać należy od jej szczegółowych objawów, wydanych przez nią i od niej niezależnych. Centralna świadomość wszechbytu, jego rozum jest Bogiem, pojętym, jako dusza świata. Świat i wszystkie jego szcze-
- ↑ Ważniejsze prace jego są: „Zur Entstehung der Seele“, 1862. — „Wywód pojęcia filozofii“ i „Stanowisko Arystotelesa w historyi filozofii“, 1863. — „O psychologicznej zasadzie teoryi poznania“, 1864. — „O temperamentach“, 1864. — „O istnieniu duszy“, 1867. — „Wykład systematyczny logiki“, t. I, 1870. — „Cechy charakterystyczne filozofii“, 1875. — „Psychologisch-metaphysische Analyse des Begriffs der Nothwendigkeit — der Freiheit“, 1874. — „Grundgesetze des Denkens“, 1876. — „Synteza dwóch światów“, 1876. — „J. J. Rousseau“, 1878. — „Zur Psychologie der Sittlichkeit“, 1882. — „O nieśmiertelności duszy“, 1884. — „Estetyka barw“, 1886. — „Sztuka i piękno“, 1892. — „Polnische Literatur zur Geschichte der Philosophie“, 1895. — „Wstęp krytyczny do filozofii“ (2 wydania, 1896 i 1898). — „Fr. Krupiński jako filozof“, 1898. — „Anarchizm ducha”, 1899. — „Historya filozofii w Polsce“, zeszyt I, 1900. Wymieniliśmy już redagowaną przez niego „Bibliotekę filozoficzną“; wydał prócz tego dzieła Kremera w 12 tomach, które poprzedził jego życiorysem i rozbiorem systematu. Liczne artykuły w czasopismach, poświęcone filozofii i krytyce artystycznej. — Życiorys i działalność naukową H. Struvego dał w Bibliotece Warszawskiej K. Kaszewski (w 35 rocznicę profesury). Nieco wcześniej W. Lutosławski („Ateneum“, 1896, z powodu „Wstępu krytycznego“).
