gółowe objawy są jej wytworem, w bezpośredniej od niej zależności, jak każda nasza szczegółowa myśl, od naszej centralnej świadomości, kierującej nią według swych intencyi i celów. Jako istota świadoma siebie, rozumna, swobodna, twórcza, Bóg tworzy objawy pochodne, wydaje istoty do siebie podobne, więc, jak on, świadome siebie, rozumne, swobodne, twórcze, choć naturalnie ograniczone porządkiem fizycznym i moralnym, z istotą Boga danym, nie nadwerężalnym. Dla tych istot pochodnych istnieją z natury rzeczy dwa światy: wewnętrzny, idealny i zewnętrzny, materyalny. W jednym i drugim narzuca się jednostce porządek od niej niezależny, boski, którego racyę bytu jednostka zrozumieć może i który w swoim zakresie życia i działania wedle sił swoich urzeczywistnić winna. Celem bowiem wszechświatowej boskiej twórczości jest wydanie istot, działających swobodnie, nie niewolniczo, w duchu rozumu powszechnego. Bez takiej swobody Bóg stwarzałby nie istoty podobne do siebie, z nim jednorodne, lecz mechanizmy, doskonale funkcyonujące, nie odpowiadające atoli ideałowi racyonalnej twórczości. Ze swobodą, wolnością istot pochodnych, w granicach boskiego porządku fizyczno-moralnego, dana jest możność, a następnie i faktyczność złego oraz potrzeba przezwyciężenia go przy pomocy czynników rozumu wszechświatowego i jego porządku fizyczno-moralnego. Oto wyjaśnienie tragedyi ludzkiej, ale i postępu dziejów ku lepszemu“.
Nie zatrzymujemy się na innych pracach tego autora; zaznaczymy tylko, że z dwu większych prac, wydanych w ostatnim czasie, pierwsza jest jedynym swego rodzaju „Wstępem do filozofii“, zawierającym rozbiór zasadniczych pojęć filozoficznych, rozstrząsanie krytyczne głównych prądów myśli w tym kierunku, ocenę stosunku filozofii do nauk poszczególnych, do sztuki, do życia i jego dążności etycznych i społecznych, do religii; przegląd metod filozofii i charakterów umysłu filozoficznego, — wszystko to zaopatrzone w wyczerpującą bibliografię; drugie jest pierwszą próbą wyczerpującego i rozumowanego wykładu „Historyi filozofii w Polsce”. Zeszyt pierwszy tej pracy niedawno opuścił druk. Zawiera on pojęcia wstępne, literaturę przedmiotu, ogólny pogląd na charakter filozofii polskiej i podział jej dziejów na okresy.
W Krakowie istnieją dwie katedry filozofii. Jedną z nich zajmuje (od r. 1882) ks. Stefan Pawlicki, niegdyś (od r. 1866) docent Szkoły Głównej w Warszawie. W przerwie między pobytem w Warszawie a katedrą w Krakowie studyował teologię i został księdzem. Wydał on dawniej kilka mniejszych rozprawek z historyi filozofii[1].
- ↑ „Szkota Eleatów“, Warszawa, 1867. „Abelard i Heloiza“. Z polemicznych
