Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/119

98

J. I. KRASZEWSKI.

mu nadawane było zawsze prawie wyrazem czułości i uczucia. Prawo nareszcie, troskliwe o pomnożenie się ludności, urządzało nawet stosunki najtajemniejsze małżonków.
 Nieszczęściem przesada w tym względzie doszła aż do pobłażania poligamii. W początku czcią było miéć wiele dzieci, potém zaczęto się ubiegać o żon wiele. Wostatku, gdy wielka liczba żon prawych nie starczyła, dozwolono nałożnic. Prawo jednak szanowało monogamią, przepisując, by arcy-kapłan, stróż arki świętéj, nie miał nad jednę żonę; ograniczając liczbę żon panującego (Uxores sibi non multiplicet, ne avertatur cor ejus).
 Dozwalając poligamii prawo Hebreów karało okrutnie cudzołóstwo; na oboje winnych spadała kara śmierci. „Synowie cudzołożników w zniszczeniu będą, i od złego łoża nasienie będzie wygładzone.“ (Księgi Mądrości. R. 3. 16). Ta surowość prawa dochodziła do niesprawiedliwości. Świadectwo pojedyńcze, które w żadnym innym razie dostateczném nie było, wystarczało do potępienia. Przyjmowano nawet oskarżenia krewnych i niewolników. Druga żona, współ-rywalka obwinionéj, powołana być mogła na świadectwo.
 Ale najzgubniejszą dla społeczeństwa Hebreów była łatwość rozwodów. Przed Mojżeszem, niéma przykładu repudyacyi. Mojżesz pierwszy upoważnia rozwód w Deuteronomie: „Jeśli pojmie człowiek żonę i będzie ją miał, i nie najdzie łaski przed oczyma jego dla jakiego plugawstwa: napisze list rozwodny, i da w rękę jéj i puści ją z domu swego.“ Ze zwiększającém się zepsuciem, rozwody stały się coraz częstsze i łatwiejsze. Dwie były szkoły i dwie opinie w tym przedmiocie. Według Szammal, prawo miało stanowić o rozwodzie. Według Hillel’a, mąż miał prawo dawać rozwód żonie, gdyby mu się w najmniejszéj rzeczy nie podobała „ob cibum nimio ardore coactum, ob cibos nimio sale conspersos.“ Jeden z uczniów Hillel’a Akiba wyrzekł w ostatku, że jak skoro inna kobieta lepiéj przypadała do smaku mężowi, miał przez to prawo żonę swoję odrzucić. Była to już przesada posuniona do szału.
 W Eksodzie określone są obowiązki małżonka; winien on żonie pokarm, odzienie, uposażenie, lekarza w chorobie, pogrzeb, wykup, gdyby wpadła w niewolę i t. d. Wdowa miała znmieszkiwać w domu męża i używać dóbr jego.
 Mojżesz także określił prawa ojców nad dziećmi, które wprzód były nieograniczone. Pozostawił on przy ojcu prawo sprzedania dziecięcia w razie nadzwyczajnego głodu, ale pierwszy grosz nabyty winien był na wykup jego obrócić. Obowiązki rodziców określone są jak ich prawa. Ojciec, wedle rabinów, pięć rzeczy