Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/136

115

RODZINA.

pisów na rzecz nałożnic i dzieci nieprawych. Nakoniec nowella 91 zniosła zupełnie nałożnictwo. Odtąd i bezżeństwo przestało być uważaném za szkodliwe państwu, zaczęto je szanować jako stan święty, przywiązując doń wyobrażenie czystości.
 Następcy Konstantyna pracowali nad ukróceniem rozwodów; i nie mogąc zrazu zniszczyć ich całkowicie, skutkom przynajmniéj zapobiegali. Dla zmniejszenia rozwodów, Teodozyusz i Justynian opisali wypadki, w których miejsce miéć mogły; powodowały je tylko występki, cudzołóstwo, trucizna, obraza majestatu, fałszerstwo, zgwałcenie grobu. Justynian rozkazuje przytém, aby mąż oddzielający się od żony bez przyczyny, choćby żonę wziął bez posagu i bez zapisu, wynagrodził ją czwartą częścią swéj majętności. Toż stosowało się i do kobiety. Takiemi utrudnieniami starano się powolnie zmniejszyć przynajmniéj liczbę rozwodów.
 W prawach przeciwko cudzołóstwu zwłaszcza objawia się już dobitniéj duch chrześcijański. Kara śmierci wyznaczona na przestępcę, ale Konstantyn znosi oskarżenie obcych (jure extranei). Obcy nie ma już prawa odsłaniać tajemnic rodziny; sam mąż jest tu sędzią. Jeśli przebacza, prawo milczy, sprawiedliwość nie sięga daléj. Miał władzę zatrzymać żonę występną i przywołać ją nawet, choćby sądownie skazaną została. W dawném prawie rzymskiém przeciwnie, władza prawa wyjmowała ją już z pod władzy męża. Mąż sam winien był występku lenocinium, jeżeli winę okrywał.
 Justynian wprowadza także ważną zmianę w tę część prawodawstwa rzymskiego; kara śmierci stosuje się tylko do mężczyzny; żona ma być osmaganą i zamkniętą w klasztorze. Jeśli w przeciągu dwóch lat mąż jéj nie odbierze, postrzyżoną zostaje i resztę życia spędzi w zamknięciu.
 Ustawy te pełne są ducha nowego, prawa Chrystusowego; mąż ma prawo przebaczenia, on jako silniejszy, srożéj karanym zostaje, kobieta, chociaż słabsza, z politowaniem i miłosierdziem. Prawo także chce miéć małżeństwo poświęconém przez kościół, dla wzmocnienia jego węzła. (3 prawo Kodeksu Teodozyusza Nowella 74, rozdz. 4 i 4 paragraf).
 Chrześcijaństwo wpływa także zbawiennie na stosunek ojca do dzieci. Wpływ ten dawał się już czuć przed Konstantynem, za cezarów-pogan. Trajan ograniczył władzę ojca, nakazując emancypacyą syna pokrzywdzonego przezeń. Aleksander Sewerus odjął głowie rodziny moc domierzania kary i sądu; pozostawił mu władzę dyktowania wyroku sędziom tylko. Dyoklecyan zabronił sprzedaży dzieci, z jakiegokolwiekbądź powodu. Wszystkie te reformy dyktowało przeczucie chrześcijaństwa. Prawo boże już