Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/155

134

J. I. KRASZEWSKI.

wodnictwa praktyki nie doprowadzą nas do celu; usiłowania ludzi uczciwych, czynnych, światłych i niezrażających się małemi niepowodzeniami, najdaléj podobno kwestyę posuną; i więcéj dla niéj uczyni, kto w żywém zastosowaniu szukać będzie wskazówki, niż kto najrozumniejszą księgę, siedząc za stołem, napisze.
 Oprócz prawd wiekuistych i prawd zdobytych nauką, potrzeba tu koniecznie głębokiéj znajomości ludu, warunków jego bytu, usposobień moralnych, potrzeba poznania materyału, z którego się budową poczyna. Téj znajomości, zda mi się, braknie nam jeszcze; stąd zawody w próbach, stąd zadziwiające omyłki. Zdaje mi się, że Roczniki, mieszcząc na swych kartach opisy gospodarstw włościańskich i ekonomii żywota ludu z blizka rozpoznanego, obok podobnych sprawozdań z gospodarstwa właścicieli większych, przygotowałyby pożądany materyał do rozwiązania kwestyi włościańskiéj, w różnych kraju prowincyach. Wiemy mniéj więcéj, co wieśniak zasiewa i zbiera, jak gospodarzy wreszcie, ale jak nabytym rozporządza, ile go życie kosztuje, jakie są jego potrzeby, jakie pragnienia, jaki u niego kierunek postępu umysłowego; to dotąd dosyć ciemne i rozjaśnienia potrzebujące.
 Niezmiernie ciekawą częścią Roczników i sądzę jedną z najużyteczniejszych praktycznie, są opisy rozmaitych gospodarstw poprawnych. Poczynają się z tomem pierwszym i ciągną przez zbiór cały. Wspomnimy tu jako jeden z najużyteczniejszych i szczególniéj wybornie pomyślanych: Opis mego teraźniejszego gospodarstwa, poprzedzony wyznaniem sumienném jego historycznego przebiegu i popełnionych w niém błędów przez K. W. z Kaliskiego. Opis ten, gdyby nie jego rozciągłość, chętniebyśmy powtórzyli, tak jest zajmujący, tak pożytecznym być może, wskazując już przebieżoną powolnie drogę do poprawy i ulepszenia gospodarstwa. Oprócz tego, w tym rodzaju są: Obchód ośmioletniéj kolei na folwarku Michałowskim przez G. K. z Stanisławowskiego; Opis gospodarstwa w dobrach Osno, powiecie Kujawskim, gubernii Mazowieckiéj, przez ucznia instytutu Marymonckiego; Gospodarstwo na folwarku Michałowskim, jego ulepszenia i postępy w r. 1843—4, przez hr. Zamojskiego; Opis gospodarstwa w dobrach Strzelce, w powiecie Gostyńskim przez ucznia Instytutu; Odwiedziny w Klemensowie i gospodarstwo Michałowskie w r. 1844—45; Plan do sporządzania opisów statystycznych gospodarstwa krajowego, przez zasłużonego dyrektora Instytutu w Marymoncie, profesora Oczapowskiego; Opis gospodarstwa w Garbaczu w Sandomierskiém; niektóre wiadomości o gospodarstwie w dobrach Młyńcu, nad rzeką Drwęcą, przez A. S.; Przegląd z lat wielu gospodarstwa na kilku folwarkach, prowadzonego przez J. L. z Belna; Przegląd gospodarstwa