Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/167

146

J. I. KRASZEWSKI.

i z doświadczenia ma, że umiarkowane podgnojenie pomogło do uprawy i urodzaju.
 Zboże składa się w umiejętnie budowane sterty, często ogromne, wymłaca się za pomocą maszyn i prostemi wałami, które konie ciągną. Wychowanie inwentarza przychodzi tu z nadzwyczajną łatwością, przy takim dostatku paszy; konie, pisze autor, są średniego wzrostu, szczupłe, ostrokościste, rącze, gorące, ale wytrzymałe. Rasa ich łatwoby poprawioną być mogła. Bydło jest takież samo jak podolskie, podobne do węgierskiego, z mniejszemi tylko rogami i daleko mniéj podkasałe. Owiec hoduje się także wiele, ale niezbyt cienkowełnistych; inne chowają się na łój, to jest na tak zwany salhan. Trzoda chlewna stanowi także znaczne źródło intraty, mnoży się bardzo, rozrasta i tuczy; pszczoły przynoszą około rubla srebrem od pnia jednego; stawy i ryby nareszcie stanowią dochód zasługujący na wzmiankę.
 Na czele fabryk stoją i tu gorzelnie na wielką skalę, jak wszystko w Ukrainie; opalane po większéj części samą słomą. Popioły dają potaż. Browary piwne nie liczne są i nie wielkie. Młyny mąkę i krupy przerabiają na handel. Artykułami handlu także są: płótna, salhan czyli łój barani, słonina, łój bydlęcy, skóry i wełna. Od kilku lat namnożyło się tu wiele fabryk cukrowych, które, jeśli mają dostateczne fundusze, szczęśliwie idą, mniejsze tylko poupadały. — Oto jeszcze obraz Ukraińca, który dla porównania stawim obok Biało-Rusina — „Ze wszystkich Małorosyan, Ukrainiec jest najruchliwszy, najprzemyślniejszy, najdzielniejszy. Wzrostu zwykle wysokiego, włosa i oczu czarnych, nosa orlego, zdaje się niekiedy przypominać typ grecki i czerkieski. A mołodyce jakie żywe, jakie powabne, a starce jakie sędziwe, z długiemi brodami, z poetycznym wzrokiem i poetyczną mową! Rzecz szczególna, jak się Ukrainiec późno rozwija. Co za różnica wyobrażeń, rozsądku, myśli u młodego lub u brodacza! młody często skłonny do bałamuctwa, zabawy i pijaństwa i popuścić mu cugli, wnet będzie zuchwały; trzymać krótko, ślepo, dziko, posłuszny; zdaje się często z uczuć ludzkich miéć tylko spryt i posłuszeństwo. Przeciwnie stary, to zwykle patryarchalna figura; gorące lub utajone uczucia i głębokie nieraz wyobrażenia. Jeśli się z nim pan dobrze obchodzi, jest sprawiedliwy, to się gotów do niego namiętnie przywiązać; przeciwnie, zrobić mu krzywdę, to nic nie powie, ale spojrzy takiém okiem, że można być pewnym, iż krzywdy ani zapomni, ani daruje. Wogólności, Ukrainiec potrafi być wdzięcznym, jak i mścić się potrafi, więcéj skryty niż podstępny, więcéj gwałtowny niż oszust, prędzéj morderca niż złodziej.“
 Opuszczamy tu, co autor mówi o różnych stanach włościan, ja-