Z książkowych wydawnictw uwzględnić w téj książce mogłem zaledwie cząstkę „Wieczorów Wołyńskich“ (wydrukowanych roku 1859), oraz „Odczyty o cywilizacyi w Polsce“ (r, 1861).
W każdym razie zdaje mi się, iż książka obecna może się nazwać prawie nowością w piśmiennictwie, jako złożona z rzeczy zamkniętych w dawnych wydawnictwach peryodycznych, do których zaglądają jedynie specyalni badacze. Stanowić ona może, mianowicie w drugiéj swéj połowie, zwierciadło usposobień i nastrojów zarówno w naszym kraju jak i w Europie, które Kraszewski tak delikatnie i wiernie umiał zawsze odczuwać i odtwarzać; przeniesie nas ona żywcem w czasy niezbyt chronologicznie odległe, a jednak pod wielu bardzo względami od obecnych różne. Niestrudzona praca znakomitego pisarza ukazuje się w niéj naocznie.
31 maja 1891 r.
