Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/447

426

J. I. KRASZEWSKI.

Obserwatoryum astronomiczne warszawskie, od lat kilku znana, ale pełna wiadomości zajmujących.
 Mijając część jéj kalendarzową tylko, zredagowaną z wielką pracą i obrobioną wedle wymagań nauki, zwrócimy uwagę na artykuły dodatkowe, które zawierają wiele danych, jakich gdzieindziéj napróżnobyśmy szukali. Sama meteorologia 1859 r. już jest tu pracą odznaczającą się, któréj Bureau des Longitudes mogłoby nam pozazdrościć. Równie ważne są materyały statystyczne do opisu Królestwa, ze źródeł urzędowych zaczerpnięte; zawierają one naprzód wyliczenie jezior w Królestwie, potém liczbę ludności. Ta wynosiła w 1859 roku 4,764,446 głów, z nich 2,464,400 na płeć żeńską wypada. Z porównania z rokiem 1858, okazuje się, że ludności ubyło 23,933, ale nota umieszczona wskazuje, że tak nie jest, i dokładniejsze obliczenie jest powodem tego pozornego zmniejszenia Spis wymienia także, iż na 4,764,446 głów, jest umiejących czytać i pisać 784,520 posiadających wyższe ukształcenie 122,393, wcale nieukształconych 3,857,533. Szczegółowy ludności wykaz, popiera te wnioski. Zakładów naukowych wogóle mamy 1,437, licząc w to zakłady specyalne, gimnazya, szkoły wyższe, powiatowe, żeńskie, rzemieślnicze i prywatne, w nich wogóle uczących się liczba podaną jest na 82,209. Statystyka sądownictw i przestępstw także jest ciekawą, a porównanie jéj z laty przeszłemi wskazuje, że w wielu liczba zmniejszyła się znacznie.
 Oprócz tego, kalendarz zawiera średnie ceny produktów w różnych miejscowościach, wykaz miast i ciekawą kronikę 1859 roku, wyliczającą wypadki zaszłe od lipca 1859 roku do czerwca 1860 roku, która może być wyborną skazówką zmian, jakie zaszły w ciągu tego czasu. Daléj idzie rozprawa o Chlebie i mięsie, jako głównych pokarmach człowieka i różne potrzebne informacye o kolejach, pocztach, miarach, wagach i t. p.
 Z tego pobieżnego przeglądu przekonać się łatwo, jak użyteczną jest ta książka dla wszystkich kraju mieszkańców, i jak treść jéj wybornie do potrzeb codziennych zastosowaną została. Sześć głównych działów: kościelny, astronomiczny, meteorologiczny, statystyczny, historyczny i informacyjny, obejmują tak wiele materyałów ważnych, że istotnie bez nich o poznaniu bliższém Królestwa pomyśléć trudno. Szkoda, że statystyka ogólna Królestwa, choć w skróceniu corocznie przedstawioną być nie może, są bowiem wiadomości codziennego użytku, których próżno gdziekolwiekbądźbyśmy dziś szukali, naprzykład o liczbie i rodzaju fabryk i zakładów przemysłowych, o stanie rolnictwa, ilości wychowanego bydła,