Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/564

543

LISTY Z MOKOTOWSKIÉJ ULICY.

siłę, rozum, serce tego, który wczoraj jeszcze był przedajnym i odrodnym synem Italii...
 Zaprawdę gdybyśmy nie patrzyli na to, nie słyszeli, nie dotknęli téj dziwnéj zmiany zaszłéj za szybko, że zakrzyknąć z osłupienia nie było czasu... możebyśmy jéj nie uwierzyli. Co ją spowodowało? śmierć. Cavour od chwili, w któréj nań kamieniami ciskano, nic tak wielkiego, tak stanowczego nie zrobił, coby mu serce zyskać lub potwarze odeń odwrócić mogło — umarł tylko...
 Przyznajmy to — śmierć także dokazuje cudów... lecz cóż powiecie o umysłach ludzkich, o sądach namiętnych, o pośpiesznych wyrokach ferowanych nieoględnie w wybuchu gorączkowym? tak to bywało zawsze i Arystydesa wygnano przecie i nie jedne kości wyrzucone na pole z pogardą zbierano potém w uroczystéj żałobie.
 Przykładów téj zmienności sądu tyle jest w dziejach na każdéj ich stronicy, że dla nas są one chlebem powszednim. Nauki nawet wyciągnąć z nich nie możemy, bo ta, dziś przyjęta, jutro-by się już na nic nie zdała.
 Jak przed chwilą krzyczéć na Cavoura było obyczajem, tak dziś podnosić go pod niebiosa stało się potrzebą ogólną. Nieskończona ilość Parmeńczyków zjawia się co chwila.
 Mamy właśnie przed sobą Cavour przez Vilbort’a i wspomnienie o nim przez Vilborta, i wspomnienie o nim przez Ciro d’Arco. Pomimo żeśmy już o nim wiele pisali, studyum nad charakterem człowieka, który mógł wzbudzić takie niechęci, znieść takie potwarze i wywołać taką cześć pośmiertną, zda się nam jeszcze zajmującém, bo nie wielu potrafi zasłużyć na taką nienawiść i równe jéj uwielbienie. Było coś niepospolitego w człowieku, który tak silnie kraj cały poruszał.
 Cavour pochodził z rodziny dawnéj, znanéj już w XII w. i posiadającéj naówczas Santena, w któréj dziś hr. Kamil został pochowany. Niéma najmniejszéj wątpliwości w tym względzie i świeże uszlachcenie, wzmiankowane przez niektórych biografów, jest czysto zmyśloném. Ojciec, rządca Turynu (Vicario), był zarazem szambelanem króla-Alberta i marszałkiem dworu księcia Borghese... Za pierwszego cesarstwa otrzymał tytuł barona i to dało powód zapewne do pogłoski o uszlachceniu. Hr. Kamil ma brata, znakomitego ekonomistę i statystyka nieco ultramontana, który wotował w Izbie przeciw polityce ministra.
 Wiemy już o jego młodości i naukach, którą rozpoczął od matematyki, a skończył na finansach, jakiś czas służył jako inżenier... W r. 1842 założył on stowarzyszenie agronomiczne (Associazione agraria), które wkrótce wielkiego nabrało znaczenia. Jako publicysta odznaczył się artykułami w Przeglądzie nowym, o Irlandyi zwła-