sprzeczający się z bytem dzisiejszym, że go nic z nim nie wiąże. Autor zdaje się wzniesiony w obłoki pisać widzenie ekstatyczne, nie polityczną broszurę.
Jakże to łatwo powiedziéć, czego po wieku, po ludziach, po postępie, po cywilizacyi wymagamy — ale te pia desideria, rodzące się w piersi każdego, jakże dalekie są od cząstkowego nawet ziszczenia. Uwierzym rychléj w najcudowniejsze wynalazki, w analizę chemiczną Bunsen’a szukającą w płomyka pasach i barwach tysiącznéj cząstki milligramu soli... wmieszanéj do preparatu, w gadającą machinę profesora Purkynie, w kolorową fotografią, i balony — niżeli to, co autor głosi. Tu zmiana radykalna jest niepodobieństwem, musi przyjść stopniami, powoli, przeciwważeniem sił i pracą, która się poczyna... któréj do końca o! bardzo jeszcze daleko. Kto się chce przebudzić, jak ów pijak w bajce, królem od razu, może bardzo zbudzić się bez koszuli; sny do niczego nie prowadzą.
Czarnogóra, o któréj najświeższych wiadomości dostarcza rozprawa Jana Vaclika (La Souveraineté du Montenegro et le droit des gens moderne de l’Europe. Paris et Leip. 1858), jest częścią krajów południowych słowiańszczyzny oddawna wydzieloną z ich łona osobnym rządem, ale zawisłą od państwa serbskiego i znaną w części pod nazwiskiem Zeta albo Zenta. Zarządzali nią żupanowie oddzielni, zostający w stosunku lenniczym z cesarstwem serbskiém. W historyi znajdujemy także kraj ten pod imieniem Prewala lub Uwala Duklija (Diokleia) od miasta Dyoklei założonego przez Dyoklecyana na pamiątkę pochodzenia swego. Rzeczpospolita Dyoklei w 949 r. zawierała w sobie część Zety, a ograniczały ją Cattaro, Dulcigno, Antivari, Alessio, góry serbskie i Dubrownik (Raguza).
Za czasów Duszana silnego (połowa XIV w.) Zeta była księstwem niezależném obejmującém część dzisiejszéj Hercogowizny aż do Trebini wzdłuż wybrzeżów dubrownickich, dzisiejsze terytorym Cattaro, Antivari (Bar), Dulcigno (Olgun) aż do Alessio (Les) i Durazzo (Drac) i rozciągała się na północ do rzeki Lima i Tara, od wschodu będąc opasaną górami serbskiemi, a na południe jeziorem Skutari i rzeką Bojana. Miała na póinoco-południowéj długości 150 mil włoskich, zachodo-wschodniéj 120 mil.
