Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/608

587

LISTY Z MOKOTOWSKIÉJ ULICY.

szą jego częścią. Trzy głównie doliny przedzielają góry, któremi kraj jest najeżony, Pasztrowicka między Czarnogórą a Dalmacyą, Cirmnicka i Cetyńska, któréj szerokość wynosi tysiąc stóp a długość sześć tysięcy, otoczona są gęstemi i stromemi górami, do dwóchset stóp się podnoszącemi.
 Góra Kom dzieli Czarnogórę od Hercogowiny. Na wschód ciągnie się pasmo lesiste Ostróżka, na południe Sutorman, na zachód Biała-Góra.
 Jedna rzeka znaczniejsza Crnojewicz przepływa księstwo, mniejsze są Crmnica i Moracza, wszystkie wpadają do jeziora Skutari, z którém graniczy Czarnogórze i posiada część jego trzecią.
 W maleńkim tym kraiku trzy zaledwie drogi a raczéj trzy ścieżki są większe, jedna z nich od Cattaro ciągnie się do Cetyni. Każda prawie wioska ma kościół, a oprócz tego w lasach jest dziesięć pustelniczych monasterów, jednak cała liczba duchowieństwa, w kraju, który niedawno rządzony był przez biskupów, nie przenosi dwóchset pięćdziesięciu. Trochę owoców, trochę zboża, zwłaszcza kukurydzy, ryby jeziora Skutari, oto całe bogactwo kraju, które się sprzedaje w Cattaro i w Budwie.
 Obyczaje Czarnogórców niewiele są różne od serbskich, gdyż wistocie dwa te kraje stanowią jedność pod względem pochodzenia i charakteru.
 Niéma najmniejszéj wątpliwości, że prawa Czarnogórzy do samoistności są nienaruszone, nie była ona nigdy całkowicie podbitą mimo dwukrotnego wzięcia Cetyni, a okrutne zniszczenie Omera-Paszy nie stanowiło zdobyczy; ludność się nie poddała, panujący praw swoich nie wyrzekli.
 Panowanie władyków duchownych ustało w r. 1852, gdy Daniło, stosownie do życzenia ludności, z władzą oddzielną został księciem. Biskup mianowany był osobno. Książę Daniło zreformował podaniowy odwieczny porządek w swym kraju, a ze zmian w nich zaprowadzonych osądzić można, jak mało wprzódy rozwinięte było Czarnogórze. — „Nikomu nadal nie będzie wolno zabijać pokryjomu, ale jeśli Czarnogórzec który na śmierć zasłuży, wszyscy wiedziéć będą, za co ma być ukarany i jaką karę mu wymierzą. Nadal doniesienia tajemne przyjmowanemi nie będą; a kto zechce oskarżyć drugiego, stanie przed sądem i dowodzić mu będzie w oczy. Wszelki sędzia i urzędnik, któryby się przeniewierzył lub dał przekupić na wartość jednéj pary nawet, zostanie oddalony, choćby najwyższe zajmował miejsce, nigdy więcéj urzędu nie otrzyma. Tak samo skarany będzie poborca niewierny. Uznano równość przed prawem wszystkich stanów ubogich i bogatych, z rodzin znanych i nieznanych. A jeśliby kto czuł się pokrzy-