Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/626

605

LISTY Z MOKOTOWSKIÉJ ULICY.

się teraz na stróżów i wykładaczów prawa i kapłanów. Całe ciało to, ogromne posiadające dochody i wpływ niezmierny, stoi pod zarządem szeika, który w danym razie nawet władzy mógłby się stać ciężkim do zwalczenia współzawodnikiem.
 Obok ulemów stoją potężniejsi od nich może swoją świętością derwisze... mnichy, których siła w fanatyzmie namiętnym. Mahmud, wsparty przez ulemów, skruszywszy władzę janczarów, zadał był cios stanowczy derwiszom i trzech z nich przekonanych czy nie o spisek, ściąć kazał, ale na tém się skończyło. Czy uląkł się walki, czy sądził, że ten przykład starczy, nie wiadomo. Derwisze przycichli na czas, ale wpływ ich nie ustał.
 Walka między władzą sułtana, a współzawodniczącą z nią duchowieństwa, jest nieuchronną, i dopóki wpływ ulemów zwalczony nie będzie, reforma głębsza okaże się niepodobieństwem.
 Co się tyczy rajasów, ludzi obcych wyznań, trybunały tureckie sądzą sprawy mieszane między niemi a muzułmanami, inne zaś idą pod sąd duchownych tego wyznania, do którego oni należą. Stąd władza duchowieństwa w tych krajach podwaja się sądowniczym jego charakterem. Jednakże od sądu patryarchów można się odwołać do tureckiéj sprawiedliwości, co nigdy się prawie nie dzieje.
 Do rozsądzania spraw między obcemi poddanemi a tureckiemi, ustanowione są trybunały mieszane, handlowy z r. 1847, morski z r. 1850, poprawczy z r. 1857. Każdy z nich składa się ze dwudziestu członków, z których dziesięciu mianują poselstwa, a dziesięciu rząd. Znaczniejsze miasta i Egipt mają również sądy tego rodzaju. Wedle prawa 1840 roku, wyrok idzie do najwyższego trybunału, który potwierdza go, jeśli winowajcą jest poddany Porty, do konsula, w przypadku przeciwnym. Zawsze jednak ostatecznie konfirmowany jest przez sułtana.
 Wojsko tureckie zreformowane zostało na sposób europejski w r. 1842. Dzieli się na czynne i rezerwowe. Służba czynna trwa lat pięć, potém żołnierze rozpuszczani są do domów i wcielani do rezerw, do których liczą się przez lat siedem. Czynne wojsko zowie się Nizam, rezerwa Redif.
 Pierwsze z nich dzieli się na sześć obozów czyli korpusów. W każdym jest sześć brygad stanowiących dwie dywizye, złożone z sześciu pułków piechoty, czterech jazdy i jednego artyleryi. Tych jedenaście regimentów stanowią razem 21,000 ludzi. Nizam nie strzeże bateryj, twierdz i cytadeli. Obowiązek ten spada na osobne pułki artyleryi, inżynierów pod dowództwem głównego naczelnika artyleryi i twierdz. Ma on pod sobą cztery regimenta artyleryi i dwa inżynierów. Oprócz tego w Kandyi, w Trypoli i w Tunis są wojska do bejlików należące.