Strona:PL Kraszewski - Wybór pism Tom IX.djvu/635

614

J. I. KRASZEWSKI.

miedzi, żelaza, są licho bardzo zużytkowane. Żelazo znajduje się w Bulgaryi i Bośni, miedź w niektórych miejscowościach Europy i Azyi mniejszéj, żywe srebro, cynk, arszenik i t. p. nakoniec węgiel kamienny w Heraklei nad morzem Czarném. Tu jeszcze zaliczyć należy piękne marmury prawie nie tknięte. Kopalnie zwykle wypuszczają się temu, który je wynajmuje na lat 10 do 20, to jest na przeciąg czasu niedozwalający wielkich wkładać w nie kapitałów, a korzystający z przywileju dobywa tylko rudę i oddaje ją rządowi, sam nie mogąc jéj topić; część jéj 20 prócz tego należy do rządu jako cło od dobytego kruszcu.
 Przemysł górniczy przy takich warunkach jest prawie niemożliwy.
 Wostatku rozdział o transportach, pocztach, kolejach i telegrafach, świadczy tylko coraz dowodniéj o wszystkiém, na czém zbywa i czego potrzebuje Turcya. Spotykamy się tu naprzód z biblijnym jeszcze wielbłądem... jako najżwawszym środkiem przenoszenia się z miejsca na miejsce...
 Poczty są w stanie dzieciństwa takim, że listy przychodzą często przesiąkłe wodą i na pół zgniłe. Oprócz tureckich są ustanowione komunikacye morskie statkami francuskiemi, austryackiemi, rosyjskiemi, angielskiemi i greckiemi. Statki te przyjmują listy za róznemi opłatami. Wewnątrz państwa stosunki są małe, niepewne i kosztowne.
 Co do kolei żelaznych, te cale tylko na planach się ograniczają, a choć firmany na nie wydano, nikt do wykonania przystąpić się nie odważył. Linie projektowane są z Samsun (m. Czarne) do Siwas — z Ismid (dawna Nikomedya, Marmora) do Uszak, z Ak-Szeer do Siwas, a daléj z Siwas do Erzerum i granicy Persyi; z Aleksandretty do Eufratu, z Warny do Ruszczuku, z Konstantynopola do Belgradu, z Konstantynopola do Saloniki, z Konstantynopola do Adryanopola, przez Bulgaryą do Dunaju...
 Porta na żądanie dawała i daje pozwolenia spekulatorom, ci frymarczyli niemi, ale o drogach dotąd nie pomyślano.
 Jednakże Turcya ma już kolej od Kustendże do Czernawoda, otwartą d. 4 października 1860 r., pierwszą i ostatnią na teraz... druga od Smirny do Aidin buduje się właśnie ale powoli, dla braku kapitałów. Oprócz tego dano przywiléj kompanii francuskiéj na oświetlenie brzegów latarniami morskiemi dla żeglugi. Tych ma być około sta w różnych miejscach, okręty przepływające opłacać mają pewną sumę zastosowaną do wielkości, na utrzymanie strażniczych ogni. O ustanowieniu telegrafów, które nowemu sułtanowi dosyć są nieprzyjemne, wiemy z dawna.
 Skreśliwszy tak obraz sił i stanu państwa ottomańskiego, p. Col-